ابرون کبیر و صغیر

ابرون‏ کبیرSEMPERVIVUM

(حى العالم)- ساقه کرکدار- ساقه‏ هاى بی گل با برگهاى کلفت فراهم- ۳. ۶ دس ابرون کبیرSempervivm Tectorum
(تابستان- پایا)
حى العالم(Hayy -ol -lam)
(لا)Sempervivum arboreum (فر)La jourabe arborescente حى العالم را عصاره اماسهاى کرم را نیک بوذ جون طلا کنى خاصه حمره و غله را.
الابنیه (بهم ۱۰۹، زل ۹۰)
او را به این نام از آن خوانده ‏اند که در جمله اوقات نبات او باطراوات باشد …
و آماسهاى گرم را به طلا بنشاند و سوختگى آتش را نیکو کند (ترجمه صیدنه، ب ۱۴۹). دیسقوریدس فى المقاله الرابعه ایرون الکبیر و معنى ایرون الحى ابدا و انّما سمّى الحىّ لانه لا یطرح ورقه فى وقت من الاوقات (ابن بیطار، ۴۳).
صاحب تحفه می‏نویسد حى العالم ابرون است (ص ۹۷) و در ذیل ابرون چنین مى‏ آورد: ابرون لغت یونانى و به معنى دایم الحیوه است و به عربى حى العالم و به فارسى همیشه بهار نامند از جمله ریاحین و همیشه سبز است (ص ۱۲).
هى بالیونانى ایزون … و بالفارسیه همیسقوس (شرح اسماء، م ۱۶۲).
چنانکه دیدیم لغت ایرون یا ابرون سابق الذکر را صاحب شرح اسماء ایزون ضبط کرده و این صحیح است و مایر- هوف و لوى این لغت را به الفباى یونانى نشان داده و تلفظ آن را آئیزون‏aeizoon نوشته ‏اند (مایرهوف، م ۱۶۲ لوى، م ۵۳۱). مایرهوف از قول فوللرس می نویسد که همیسقوس غلط است و همیشک درست است که لفظى است فارسى.
استاد گل ‏گلاب ذیل ابرون‏ کبیر می‏نویسد: ابرون‏ کبیرSempervium (حىّ العالم) ساقه کرکدار، ساقه‏ هاى بی گل با برگهاى کلفت فراهم (گیا، ص ۱۱۹).
امیرى، منوچهر، فرهنگ داروها و واژه هاى دشوار، ۱جلد، بنیاد فرهنگ ایران – تهران، چاپ: اول، ۱۳۵۳ ه.ش.

• آبرون کبیر
  در کتب مختلف فارسى و کتب طب سنتى با نامهاى «آبرون»، «آبرون کبیر»، «حى العالم» (عربى)، «همیشه جوان»، «پیش بهار»، «میش بهار»، «میشا»، «اذن القاضى» و «اذن القسیس» آمده است. به فرانسوى‏Joubarbe وGrande joubarbe وJoubarbe des toits وArtichaut sauvage وHerbe aux cors و به انگلیسى‏House leek وHen and chickens وSt Patrick’s cabbage وSempervivum گفته مى‏شود. گیاهى است از خانواده‏Crassulaceae نام علمى آن‏Sempervivum tectorum L . می باشد.
  مشخصات‏
  گیاهى است علفى یا نیمه‏ علفى و چندساله. ساقه گل‏ دهنده آن به ضخامت یک انگشت است و رطوبتى دارد که به دست مى ‏چسبد. برگها گوشتى، سبزرنگ یا کمى مایل به قرمز و بیضى ‏شکل که در قاعده پهن و نوک آن تیز که به شکل رزت است، در قاعده ساقه گیاه مى‏ رویند. گلهاى آن کوچک سفید مایل به زرد یا ارغوانى به شکل گروهى مانند یک دسته گل در انتهاى ساقه گل‏ دهنده به بلندى ۳۰- ۲۰ سانتى‏متر ظاهر مى ‏شود. تمام طول بدنه ساقه گل ‏دهنده از برگهاى کوچک گوشتى بدون دمبرگ ارغوانى پوشیده شده است. این گیاه را سابقا روى بامها مىی کاشتند که سالها دوام داشته است، زیرا به نور کامل آفتاب احتیاج دارد. معمولا روى دیوارها و در گل‏کارى‏ها
  براى پوشیدن سنگچینهاى زینتى باغچه کاشته مى‏شود.
  تکثیر آبرون از طریق کاشت بذر امکان دارد ولى معمولا از طریق کاشت پاجوشهاى آن و یا تقسیم گیاه یعنى کندن یک دسته رزت از برگها با ریشه و کاشت آن در محل اصلى صورت مى‏گیرد. این گیاه بومى دامنه‏ هاى آلپ و پیرنه در اروپا مى‏باشد و به سایر مناطق عالم وارد شده و پرورش داده مى‏شود. در ایران در مناطق کوهستانى شمال ایران در کوه جلفک به‏ طور خودرو مى ‏روید و انواعى از آن در گل‏کارى و باغبانى کاشته مى‏شود.
  ترکیبات شیمیایى‏
  در گیاه آبرون وجود مالیک اسید و فورمیک اسید «۱» به مقدار قابل ملاحظه ‏اى تأیید شده و به علاوه گیاه داراى لعاب و کمى تانن است.

خواص- کاربرد

آبرون کبیر از نظر طبیعت طبق نظر حکماى طب سنتى گرم و خشک است و عده ‏اى از حکماء و از جمله حکیم محمد مؤمن آن را سرد و خشک مى‏دانند. از نظر خواص معتقدند که بازکننده گرفتگی‏ها و انسداد مجارى کبد و طحال است. براى سردرد و چشم ‏درد و ورم گوش و گوش‏ درد و سرفه و تقویت معده و کشتن کرم معده و روده و جلوگیرى از خونریزى و خشک کردن رطوبتهاى رحم و رفع باد سرخ و نقرس و دردهاى مفاصل و التیام زخمها و جراحتها نافع است. اگر شیره تازه برگهاى گیاه را با کمى آب قند مخلوط و به اندازه نصف قاشق قهوه‏ خورى ۴- ۳ بار در روز بخورند براى رفع اختلالات عصبى رحم نافع است. براى تسکین تب‏هاى صفراوى و التیام زخم معده و رفع اسهال خونى و داء الرقص، سنگ مثانه و صرع مفید است. در مورد عادت ماهیانه دردناک زنان جوان اثر مسکّن دارد و در موارد سرطان رحم نیز توصیه مى‏شود. اگر ۲۰ گرم از آب گیاه خورده شود و یا مالیدن عصاره گیاه مخلوط با سرکه براى سردرد گرم نافع است. ضماد آن با آرد جو براى ورم چشم و اکتحال عصاره آن براى رفع درد چشم مفید است. اگر عصاره برگ آن را مخلوط با روغن زیتون جوشانده و چند قطره در گوش بچکانند درد گرم گوش را تسکین مى‏دهد.
______________________________
(۱).Formic acid
خوردن ۸۰ گرم از آب آن انسداد مجارى کبد را باز مى ‏کند و مسهل صفرا مى‏باشد.
خوردن برگ کوبیده خشک آن براى قطع اسهال مزمن تجویز مى‏شود. ضماد آن با آرد جو براى التیام زخمها، جراحتهاى بد، زخمهاى کهنه، ورمهاى گرم و درد مفاصل، نقرس، سوختگى آتش و رفع باد سرخ توصیه مى‏شود و مخلوط با حنا براى رفع خارش بدن مفید است. شیاف له ‏شده برگ آن در مهبل براى قطع سیلان رحم نافع است. مقدار خوراک از عصاره آب گیاه ۳۵- ۱۶ گرم و از برگ خشک ساییده آن تا ۲۵ گرم است. مضر طحال است از این جهت باید با گل ارمنى خورده شود.
خوردن ۲۰ گرم از آب برگهاى آن مخلوط با سکنجبین را عده‏ اى از حکما براى تسکین حدت خون و صفرا و تقویت بدن مفید مى‏دانند.ابرون‏ کبیر

ابرون صغیر

گل همیشه بهار اسم دیگر آن میباشد
در کتب طب سنتى با نامهاى «آبرون صغیر»، «آبرون ریشه ‏دار» و «آبرون» نام برده مى‏شود. به فرانسوى‏Orpin reprise وGrand orpin وHerbe au charpentier وHerbe la coupure و به انگلیسى‏Orpin وOrpine گفته مى‏شود. گیاهى است از خانواده‏Crassulaceae نام علمى آن‏Sedum telephium L . مى‏باشد. دو تحت گونه از این گیاه در چین مى ‏روید با نامهاى علمى‏
Sedum telephium L. ssp alborosum( Baker )Frod.
که مترادف آن‏S .alborosum Baker است و دیگرى‏
S. telephium ssp purpureum( Link )var orientale Frod.
که مترادف آن‏Sedum erythrosticum Miq . مى‏باشد، در چین در ردیف داروهاى مورد توجه هستند.
توضیح: در فرهنگ شلیمر آمده است آنچه که در ایران در بازار دارویى با نامهاى «فاوانیا» و «عود الصلیب» فروخته مى‏شود ریشه‏S .telephium است.
مشخصات‏
آبرون صغیر گیاهى است چندساله به بلندى ۶۰- ۳۰ سانتى‏متر. برگهاى آن بیضى دندانه‏ دار، کوچک و پرآب به رنگ سبز بدون دمبرگ و به ساقه چسبیده است. گلها کوچک به رنگ زرد مایل به قرمز یا ارغوانى که در انتهاى ساقه گل‏ دهنده در بهار ظاهر مى‏شود. ریشه آن ضخیم و کلفت که داراى بوى بنفشه است.
این گیاه در شکاف تخته سنگها و روى دیوارهاى کهنه و در گودالها و نقاط سایه‏ دار در مناطق معتدله و بیشتر در فرانسه و در سایر مناطق دنیا کم‏ وبیش انتشار دارد. در تحفه آمده است که آبرون صغیر در اطراف اصفهان مى‏روید ولى گزارشى در این مورد تا به حال از طرف گیاه‏شناسان وجود ندارد.

خواص- کاربرد

اصولا علت اینکه این گیاه را به فرانسوى‏Herbe la coupure گویند این است که معمولا از کنسرو برگهاى له‏ شده آن در روغن زیتون و یا روغن کنجد به صورت مرهم براى التیام زخم قسمتهاى بریده ‏شده اعضاى بدن استفاده مى‏شود. عده ‏اى از حکماى طب سنتى از نظر طبیعت این گیاه را گرم و خشک و عده ‏اى دیگر از جمله حکیم محمد مؤمن در تحفه آن را سرد و خشک مى‏دانند و از نظر خواص آن را خیلى شبیه به آبرون کبیر مى‏دانند و در همان موارد تجویز مى‏شود.
در چین از آبرون صغیر تحت گونه‏S .telephium ssp alborosum به صورت ضماد روى آبسه‏ ها و محل مارگزیدگى و محل گزیدگى مارهاى سمّى مى‏گذارند، خیلى مؤثر است [کاریونه و کیمورا]. از برگهاى واریته‏S .telephium ssp purpureum var orientale به عنوان داروى ضد تب و رفع التهاب تجویز مى‏شود و از عصاره برگهاى آن براى فروکش کردن تاول در موارد سوختگى اعضاى بدن به کار مى‏رود [استوارت و روا]. در چین از برگهاى گیاه براى رفع ناراحتى اعصاب کودکان نیز استفاده مى‏شود.
در یادداشتهاى دکتر شلیمر آمده است که از دانه ‏هاى گیاه آبرون صغیر براى تسکین هیسترى و رفع کابوس به مقدار ۲۵ گرم دانه مخلوط با آب عسل مى‏خورند.
و از ریشه آن به اندازه یک بادام براى رفع انسداد و گرفتگى‏هاى کلیه و کبد تجویز مى ‏شده است و مصرف کمى زیادتر آن براى نقرس توصیه مى‏شود. از ریشه آن براى قطع ترشحات خونى مفرط دوران پس از زایمان به کار مى‏رود.
گونه هایى از این گیاه که در ایران شناسایى شده است:
۱.Sedum lineare Pau .. گیاهى است چندساله و در جنوب ایران در منطقه کارون در گوتوند دیده مى‏شود.
۲.S .obtusifolium C .A .M . چندساله است،S .spurium M .B . چندساله وS .gracile C .A .M . چندساله که سه گونه فوق در کندوان، دامنه‏ هاى البرز و درّه‏ چالوس دیده مى‏شود.
۳.S .rubens L . گیاهى است یکساله که در بابلسر شمال ایران دیده مى‏شود.
۴.S .oppositifolium Sims . گیاه چندساله است که در گیلان شمال ایران و در کوههاى سبلان دیده مى‏شود.
در چین از گونه اى به نام‏Sedum lineare Thunb . که کمى سمّى است مانند سایر گونه‏ ها در موارد سوختگى‏هاى ناشى از آب و آتش به استعمال خارجى مصرف مى‏کنند [استوارت‏].
۵.Sedum album L . گیاهى است یکساله با برگهاى گوشتى به رنگ سبز مایل به قرمز. گلها سفید که در شمال ایران در عمارلو و هرزویل در ارتفاعات ۸۰۰- ۵۰۰ مترى و در آذربایجان در دیلمان و بازرگان و جنوب شرقى سلماس و کوههاى میشوداغ دیده مى‏شود. اهالى محل برگهاى خام آن را در سالاد مصرف مى‏کنند و مى‏خورند و مانند سایر آبرونهاى صغیر از له‏ شده برگ آن نیز براى رفع التهابهاى پوست استفاده مى‏کنند.
چندین رقم دیگر هم وجود دارد که متأسفانه در مورد کاربرد دارویى آنها گزارش معتبر و دقیقى در دست نیست.

أبْزار القِطّه:
به لغت مغربى، ابرون‏ صغیر است.

حکیم مؤمن، سید محمد مؤمن بن محمد زمان، تحفه المؤمنین، ۲جلد، نور وحى – قم، چاپ: اول، ۱۳۹۰ ه.ش.
گل گلاب، حسین، کتاب گیا (راهنماى گیاهى)، ۱جلد، دانشگاه علوم پزشکى ایران – تهران، چاپ: اول، ۱۳۸۶ ه.ش.
فرهنگ داروها و واژه نامه هاى دشوار ؛ متن ؛ ص۱۳۷
میر حیدر، حسین، معارف گیاهى، ۸جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى – تهران، چاپ: هفتم، ۱۳۸۵

تالیف :حکیم رضی

طب ساختار شکن اشارت