علت وجود طب در عالم و سیر تدریجی از باستان تا کنون

چون آدمى جان خود را خیلى عزیز مى‏دارد، پیوسته درصدد کسب اطلاعات و معلومات تازه و جدید بوده و آنى از آن غفلت نمى‏ورزیده است.

بدین مناسبت در تاریخ طب و فنون وابسته بدان اختلاطى از طب کشورها و ملل دیگر مشاهده مى‏شود و گاه این اختلاط به مرحله‏اى رسیده که طب اصلى کشورى ذیل طب کشورى دیگر درآمده است.

طب و طبابت از روزى که بشر خود را شناخته با آدمى همراه بوده و مردم ما قبل تاریخ از خواص بعضى گیاه‏ها و نباتات و اطلاعات بسیار ابتدائى در مورد علوم به‏مانند نجوم و زیاد امثال آنها داشتند و برحسب احتیاج بدان قسمت از علوم تمایل مى‏نمودند که به عقیده آنان بیشتر مورد نظر و احتیاجشان بوده است (باعتبار زمان)

آدمى پا را از محیط احتیاجات اولیه فراتر نهاده و بر اثر حب حیات و لذت زندگى در پى معجون جوانى یا باصطلاح اطباء اسلامى” اکسیر- اعظم” افتاده است‏

موضوع تاریخ طب و اطباء

اگرچه از نظر تشریح و تعریف از یکدیگر مجزى مى‏باشند، بدین معنى که تاریخ طب یا تاریخ پزشکى عبارت از شرح و توصیف اصول و عقاید پزشکى و ترقیات علم طب در طى ادوار مختلفه در دنیاست، به عباره اخبرى” تاریخ تحول طب” است. و تاریخ اطباء یا تاریخ پزشکان سرگذشت و شرح حال پزشکان است. اما از نظر آنکه عموما این دو تاریخ باهم پیوستگى دارند بدین لحاظ وقتى طب دورانى مورد بحث باشد طبیعه نام اطباء آن دوران نیز بمیان مى‏آید، و این اطباء مى‏باشند که نقش بزرگ عقاید طبى را ایفاء مى‏نمایند، پس چطور مى‏توان این دو شعبه بزرگ از طب را از یکدیگر مجزى ساخت.

بیان این مطلب عقیده اکثریت اطباء و مورخین و تذکره‏نویسان مشرق ‏زمین‏ و عده‏اى از مغرب‏ زمین مى‏باشد که طى قرون متمادیه در تذکره‏ها و تواریخ به همین نحو عمل گردیده، به عباره اخرى شرح حال اطباء منضم به آثار و مؤلفات و عقاید آنان یک‏جا ذکر شده است، به مانند فهرست ابن الندیم و طبقات الاطباء ابن جلجل اندلسى و تاریخ الحکماء جمال الدین قفطى و عیون الانباء ابن ابى اصیبعه و امثال آنها، و از کتب متأخرین مانند مطرح الانظار فى تراجم اطباء الاعصار تألیف مرحوم رکن الحکماء فیلسوف الدوله.

کتب تاریخی معتبر در طب و پزشکی

اما در تواریخ و تذکره ‏هاى مغرب ‏زمین جانب شرح حال پزشکان کمتر ملحوظ شده بلکه بیشتر جنبه تاریخ پزشکى و اصول و عقاید پزشکان در دانش پزشکى مراعات گردیده است، فقط کتبى که مخصوصا در شرح حال اطباء بنحوى از انحاء به رشته تحریر درآمده است، از قسمت دوم یعنى جنبه پزشکى و اصول و عقاید پزشکان کمتر صحبت بمیان آورده ‏اند.

تاریخ طب تألیف دکتر مونیه

فرانسوى‏Dr .Meunier  و تاریخ طب تألیف چارلز گرین کمستون انگلیسى‏Charles Greene Cumston  که توسط ما دام دیسپان دوفلوران‏Mme .Dispan de Floran  به زبان فرانسوى ترجمه گردیده و تاریخ طب تألیف آ. کاستیلیونى ایتالیائى‏A .Ctastiglioni  که توسط آقایان‏F .Gidon ,J .Bertrand  به زبان فرانسوى برگردانده شده و تاریخ طب لوسین لکرک فرانسوى‏L .Leclerc  (که قسمت اعظم آن تقریبا ترجمه طبقات الاطباء ابن ابى اصیبعه است)

یکى از آخرین و معتبرترین آنها کتاب تاریخ طب تألیف عده‏اى از دانشمندان فرانسوى مى‏باشد که به سال ۱۹۳۶ میلادى به زبان فرانسوى تحت نظر شادروان استاد لینل لاواستین‏Laingel Lavastine  به رشته تحریر درآمده و در سه مجلد مى‏باشد و از کتب تاریخ طب بسیار معتبر مى‏باشد.

تاریخ پزشکان یا تاریخ اطباءHistoire des Medecinsتاریخ پزشکى یا تاریخ طب به معناى حقیقى‏Histoire de la Medecine  یا اگر بخواهیم ترجمه صحیح‏ ترى براى آن قائل گردیم باید بگوئیم‏Histoire Medicale  که به زبان انگلیسى به کلمه‏Medical History  گفته مى‏شود. چنانکه دکتر سیریل الگودDr .Cyrill Elgood  درباره طب ایران نگاشته است و آن را به نام‏A Medical History of Persia  نام نهاده است.

نجم‏ آبادى، محمود، تاریخ طب در ایران (نجم آبادى)، ۱جلد، دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ – تهران، چاپ: اول، ۱۳۷۱ ه.ش.
تاریخ طب در ایران

******************

حکیم رضی