علت وجود طب در عالم و سیر تدریجی از باستان تا کنون

چون آدمى جان خود را خيلى عزيز مى‏دارد، پيوسته درصدد كسب اطلاعات و معلومات تازه و جديد بوده و آنى از آن غفلت نمى‏ورزيده است.

بدين مناسبت در تاريخ طب و فنون وابسته بدان اختلاطى از طب كشورها و ملل ديگر مشاهده مى‏شود و گاه اين اختلاط به مرحله‏اى رسيده كه طب اصلى كشورى ذيل طب كشورى ديگر درآمده است.

طب و طبابت از روزى كه بشر خود را شناخته با آدمى همراه بوده و مردم ما قبل تاريخ از خواص بعضى گياه‏ها و نباتات و اطلاعات بسيار ابتدائى در مورد علوم به‏مانند نجوم و زياد امثال آنها داشتند و برحسب احتياج بدان قسمت از علوم تمايل مى‏نمودند كه به عقيده آنان بيشتر مورد نظر و احتياجشان بوده است (باعتبار زمان)

آدمى پا را از محيط احتياجات اوليه فراتر نهاده و بر اثر حب حيات و لذت زندگى در پى معجون جوانى يا باصطلاح اطباء اسلامى” اكسير- اعظم” افتاده است‏

موضوع تاريخ طب و اطباء

اگرچه از نظر تشریح و تعريف از يكديگر مجزى مى‏باشند، بدين معنى كه تاريخ طب يا تاريخ پزشكى عبارت از شرح و توصيف اصول و عقايد پزشكى و ترقيات علم طب در طى ادوار مختلفه در دنياست، به عبارة اخبرى” تاريخ تحول طب” است. و تاريخ اطباء يا تاريخ پزشكان سرگذشت و شرح حال پزشكان است. اما از نظر آنكه عموما اين دو تاريخ باهم پيوستگى دارند بدين لحاظ وقتى طب دورانى مورد بحث باشد طبيعة نام اطباء آن دوران نيز بميان مى‏آيد، و اين اطباء مى‏باشند كه نقش بزرگ عقايد طبى را ايفاء مى‏نمايند، پس چطور مى‏توان اين دو شعبه بزرگ از طب را از يكديگر مجزى ساخت.

بيان اين مطلب عقيده اكثريت اطباء و مورخين و تذكره‏نويسان مشرق ‏زمين‏ و عده‏اى از مغرب‏ زمين مى‏باشد كه طى قرون متماديه در تذكره‏ها و تواريخ به همين نحو عمل گرديده، به عبارة اخرى شرح حال اطباء منضم به آثار و مؤلفات و عقايد آنان يك‏جا ذكر شده است، به مانند فهرست ابن النديم و طبقات الاطباء ابن جلجل اندلسى و تاريخ الحكماء جمال الدين قفطى و عيون الانباء ابن ابى اصيبعه و امثال آنها، و از كتب متأخرين مانند مطرح الانظار فى تراجم اطباء الاعصار تأليف مرحوم ركن الحكماء فيلسوف الدوله.

کتب تاریخی معتبر در طب و پزشکی

اما در تواريخ و تذكره ‏هاى مغرب ‏زمين جانب شرح حال پزشكان كمتر ملحوظ شده بلكه بيشتر جنبه تاريخ پزشكى و اصول و عقايد پزشكان در دانش پزشكى مراعات گرديده است، فقط كتبى كه مخصوصا در شرح حال اطباء بنحوى از انحاء به رشته تحرير درآمده است، از قسمت دوم يعنى جنبه پزشكى و اصول و عقايد پزشكان كمتر صحبت بميان آورده ‏اند.

تاريخ طب تأليف دكتر مونيه

فرانسوى‏Dr .Meunier  و تاريخ طب تأليف چارلز گرين كمستون انگليسى‏Charles Greene Cumston  كه توسط ما دام ديسپان دوفلوران‏Mme .Dispan de Floran  به زبان فرانسوى ترجمه گرديده و تاريخ طب تأليف آ. كاستيليونى ايتاليائى‏A .Ctastiglioni  كه توسط آقايان‏F .Gidon ,J .Bertrand  به زبان فرانسوى برگردانده شده و تاريخ طب لوسين لكرك فرانسوى‏L .Leclerc  (كه قسمت اعظم آن تقريبا ترجمه طبقات الاطباء ابن ابى اصيبعه است)

يكى از آخرين و معتبرترين آنها كتاب تاريخ طب تأليف عده‏اى از دانشمندان فرانسوى مى‏باشد كه به سال 1936 ميلادى به زبان فرانسوى تحت نظر شادروان استاد لينل لاواستين‏Laingel Lavastine  به رشته تحرير درآمده و در سه مجلد مى‏باشد و از كتب تاريخ طب بسيار معتبر مى‏باشد.

تاريخ پزشكان يا تاريخ اطباءHistoire des Medecinsتاريخ پزشكى يا تاريخ طب به معناى حقيقى‏Histoire de la Medecine  يا اگر بخواهيم ترجمه صحيح‏ ترى براى آن قائل گرديم بايد بگوئيم‏Histoire Medicale  كه به زبان انگليسى به كلمه‏Medical History  گفته مى‏شود. چنانكه دكتر سيريل الگودDr .Cyrill Elgood  درباره طب ايران نگاشته است و آن را به نام‏A Medical History of Persia  نام نهاده است.

نجم‏ آبادى، محمود، تاريخ طب در ايران (نجم آبادى)، 1جلد، دانشگاه تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ – تهران، چاپ: اول، 1371 ه.ش.
تاريخ طب در ايران

******************

حکیم رضی

کتابخانه بزرگ پرتال اشارت