گیاه ابره الراعی یا شمعدانی قرمز

عادانيون‏
بيونانى نباتى است كه خار آن شبيه بسوزن است و آن را ابرة الراعى‏ و ابرة الراهب نامند

شمعدانى روبرت‏

• مشخصات:
  از انواع شمعدانی‏هاى وحشى است كه در كتب طب سنتى با نامهاى «عطر» و «ابرة الراعى‏» نام برده می ‏شود.
  گياهى است علفى، يك ساله، برگهاى آن پهن پنجه ‏اى با بريدگيهاى عميق كه بكلّى برگ را به چند برگچه تقسيم می ‏كند و دندانه‏ دار است. در ايران در مناطق مرطوب قره‏ داغ (جنگل حسن بيگلو)، شمال لوشان، اطراف رشت و در گرگان در بندرگز، در مازندران در دره چالوس، در لرستان در شهبازان و بيشه ديده مى‏شود.
  تركيبات شيميايى:
  در گياه الاجيك اسيد، ماده تلخ ژرانين وجود دارد.
  در هند از اين گياه به‏ عنوان قابض و براى بند آوردن خونريزى استفاده مى‏ شود. ضماد آن را روى تومورها و زخمها مى‏ گذارند براى خرد كردن سنگ و كاهش تب بخصوص تبهاى نوبه و زردى به كار مى‏ برند. دم‏كرده آن به ‏صورت غرغره براى تسكين درد گلو و كاهش ورم مخاط دهان و ورم بسيار نافع است. «1»نورانى، مصطفى، دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى (نورانى)، 12جلد، ارمغان يوسف – قم، چاپ: اول، 1384 ه.ش.
• Code -0452 شمعدانى قرمزGeranium robertianum L .
  گياهى است علفى، يكساله، داراى كرك‏هاى ساده و غده‏ اى، ساقه افراشته، نازك، قرمزرنگ، منشعب، پرزدار به ارتفاع 40- 10 سانتيمتر از خانواده‏Geraminaceae . برگ‏ها متناوب، منقسم به 5- 3 قطعه، به رنگ سبز مايل به قرمز، نرم و مخملى، دمبرگ بلند و در انتها باد كرده، گل ارغوانى يا گلى‏رنگ به قطر 2 سانتيمتر، داراى 5 كاسبرگ و 5 گلبرگ، گلبرگ 2 برابر بزرگتر از كاسبرگ، دمگل بلند، بساك نارنجى، اغلب به صورت 2 تائى به شكل شمعدانى، ميوه شامل 5 برچه، ريشه نازك، سفيدرنگ، بوی تند، طعم تلخ و قابض.
  پراكندگى:
  گياه در حاشيه مزارع، اماكن مرطوب و سايه، شكاف درختان اغلب نقاط اروپا به ويژه انگلستان، امريكا، افريقا، آسيا از جمله ايران بطور وحشى وجود دارد. محل رويش آن در ايران بندر گز، زيارت، نهارخوران، دره چالوس، هشتپر، حسن بگلو، اطراف رشت، لاهيجان، شهبازان، بيشه، نيشابور، لوشان و پس قلعه مى‏باشد.
  تاريخچه:
  اسم جنس گياه مشتق ازGeranos يونانى (كلنگ- كركى- درنا) و نام گونه گياه از نام قديس‏St .Robert گرفته شده و به لاتين گياه‏Herba Sanctii Rupertii ناميده شده است. اين شخص اولين فردى است كه به خاصيت جلوگيرى از خونريزى گياه پى برده است. هيلدجارد كاهن ديرRubertsberg در قرن دوازدهم بعضى از خواص ديگر گياه را ذكر كرده است.
  ديوسكوريد ذيل عنوان‏Geranion كه اصطفن و حنين آن را به غارانين معرب
  نموده ‏اند مى‏ نويسد …. جنس ديگرى از اين گياه وجود دارد كه شاخه‏ هاى آن نازك، غبار (پرز) دار و درازاى آن به اندازه دو وجب، برگ آن شبيه به برگ ملوخيا، در اطراف شاخه‏ ها چيزى شبيه به سرغرنوق (درنا- كلنگ) با منقار آن يا به اسنان الكلب وجود دارد در پزشكى مورد مصرف درمانى ندارد (1*).
  كولپپر آن را براى جلوگيرى از هر نوع خونريزى، زخم‏ها، زخم‏هاى كهنه، انسداد كليه و مثانه سودمند و آن را مدر دانسته است (2*).

ناظم الاطباء مى‏نويسد: ژرانيوم، ابره‏ الراعى‏، شمعدانى مشتق از ژرانوس يونانى مى‏باشد كه به معنى راعى (درنا) و از عوامل قابض مى‏باشد (3*).
قسمت مورد استفاده: گياه كامل به ويژه اندام‏هاى هوائى.
تركيبات شيميائى:
تانن، رزين، اسانس به مقدار تراس، ژرانين‏Geranine ، الاژيك اسيد، سيتريك اسيد، قند، يك ماده تلخ.
خواص:
قابض، آنتى فلوژستيك، مقوى قلب، كم‏ك کننده فشار خون و قند خون و ادرار
موارد مصرف:
هر نوع خونريزى (خونروى در فواصل قاعدگى، افزايش خون قاعدگى، اخلاط خونى)، زخم معده و اثنى عشر، گاستريت، گاسترو آنتريت و در استعمال خارج به صورت غرغره در ورم مخاط دهان و حلق، گلو
درد و ضماد گرم آن در باد سرخ، خنازير، كوفتگى، انسداد مجارى غدد و شيره آن در بريدگى‏ هاى سطحى بدن، دردهاى رماتيسمى و اگزماى عفونى.
اشكال داروئى:
دم‏كرده: 100- 50 در هزار، سرشاخه‏ هاى گل‏دار را در آب سرد خيسانده سپس تا حد جوش حرارت مى‏دهند مقدار خوراك 3 فنجان در روز.
در آفت به محلول صاف شده عسل اضافه كرده و به صورت دهان‏شويه استفاده مى‏نمايند.
جوشانده غليظ 40 گرم درصد به صورت كمپرس، حمام موضعى بر ضد تورم‏هاى ناشى از نوريت، التهاب ماهيچه ‏ها و زخم‏ها.
______________________________
(1*)- تت دياسقوريدوس م- 3 ص 292 ش 111
(2*)- رجوع شود به‏Culpeper’s ص 185
(3*)- تلخيص از پزشكى‏نامه ج 2 ص 885

شمعدانى ربرت‏
از انواع شمعدانیهاى وحشى است كه در كتب طب سنتى با نامهاى «عطر» و «ابرة الراعى‏» نامبرده مى‏شود. به فرانسوى آن راGeranium گويند. ژرانيوم مشتق از ژرانوس است كه به يونانى به معناى راعى «درنا» مى‏باشد و چون تخم اين گياه مركب از پنج خانه است كه هريك از خانه‏ ها به يك نوكى شبيه به منقار درنا منتهى مى‏شود لذا آن را ژرانيوم گويند. به فرانسوى‏Geranium Robert ياHerbe Robert و به انگليسى‏Herbe Robert وFox geranium گفته مى‏شود. گياهى است از خانواده‏Geraniaceae نام علمى آن‏Geranium robertianum L . مى‏باشد.
مشخصات‏
گياهى است علفى، يكساله، برگهاى آن پهن پنجه‏اى با بريدگى‏هاى عميق كه به كلى برگ را به چند برگچه تقسيم مى‏كند و دندانه‏ دار است. داراى بوى تند غير مطبوع است و گلهاى آن ارغوانى يا صورتى با رگهاى سفيد مى‏باشد. به حالت خودرو و وحشى در حاشيه باغها، مزارع، اماكن سايه‏ دار مرطوب و شكاف درختان حاشيه جنگلها مى‏رويد. در اغلب مناطق دنيا وجود دارد. در ايران در مناطق مرطوب قره ‏داغ (جنگل حسن بيگلو) مناطق مختلف و دامنه‏ هاى سايه‏ دار و مرطوب البرز، شمال لوشان، اطراف رشت و در گرگان در بندر گز، زيارت و نهارخوران، در مازندران در درّه چالوس، در لرستان در شهبازان و بيشه، در كشور، در خراسان در كوه نيشابور ودرّه آبشار اخلمد ديده مى‏شود.

تركيبات شيميايى‏
در گياه الاجيك اسيد، ماده تلخ ژرانين‏ «1» و … وجود دارد.
خواص- كاربرد
در هند از اين گياه به عنوان قابض و براى بند آوردن خونريزى استفاده مى‏شود.
ضماد آن را روى تومورها و زخمها مى‏گذارند و براى خرد كردن سنگ و كاهش تب بخصوص تبهاى نوبه و زردى به كار مى‏برند.]G .I .M .P[ . مدّر و قابض است و براى كنترل بيمارى قند خورده مى‏شود و قند ادرار را كاهش مى‏ دهد. به سبب مقدارى تانن كه دارد در رفع اسهالهاى ساده نيز مفيد است. دم‏كرده آن به صورت غرغره براى تسكين درد گلو و كاهش ورم مخاط دهان و ورم لوزه بسيار نافع است. براى تهيه دم‏كرده آن 80- 50 گرم برگ را در 1000 گرم آب جوش دم مى ‏كنند يا مى ‏جوشانند و 3 فنجان در روز مى ‏خورند. در استعمال خارج از جوشانده غليظ 200 گرم برگ در 1000 گرم آب استفاده مى‏شود.
گونه‏ هاى ديگرى از اين گياه نيز در ايران مى‏رويند كه داراى خواص دارويى مشابه هستند نظير:
1..Geranium Lucidum L . گياهى است يكساله، علفى كه در گرگان، بندر گز و در گيلان در غازيان و رودبار، در مازندران در بابل، سارى، بهشهر و چالوس، در آذربايجان در على‏ بولاغ، شوشتر، دزفول و در بين راه برازجان و دالكى ديده مى‏شود. در هند نيز انتشار دارد. گياه قابض و مدّر است.
2..Geranium rotundifolium L . گياهى است يكساله، پوشيده از تار، با گلهاى صورتى روشن. اين گياه در ايران در شمال در گرگان، چالوس، گيلان، رودبار و رشت، در آذربايجان در على‏ بولاغ و حسن بيگلو، در غرب در بيستون، كرند، قصر شيرين و همدان، در غرب اصفهان، در اراك در رزوند، در لرستان در درود، در فارس بين اردكان و كازرون، كوه دشته، بوشهر و كوه كارج، در كرمان، در خراسان در كوه نيشابور و اطراف مشهد و اطراف تهران ديده مى‏شود. در هند نيز در پنجاب و نواحى غربى معتدل هيماليا و كشمير انتشار دارد. از نظر خواص قابض و مدّر است‏.

ابرة الراعى‏
(ebratorr ‘i) ا. ع. يك يك قسم گياه كه داراى گلهاى قشنگ الوان است و در فارسى شمعدانى و بيونانى ژرانيوم نامند.

نفيسى، ميرزا على اكبر، فرهنگ نفيسى، 5جلد، خيام – تهران، چاپ: اول
سلطانى، ابو القاسم، دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى)، 3جلد، ارجمند، دانشگاه علوم پزشكى و خدمات درمانى – تهران، چاپ: اول، 1383 ه.ش.
فرهنگ نفيسى ؛ ج‏1 ؛ ص64
دائرة المعارف طب سنتى (گياهان دارويى)، ج‏3، ص: 242
مخزن الأدويه: دائرة المعارف خوردنيها و داروهاى پزشكى سنتى ايران (طبع قديم) ؛ ص966
دائرة المعارف بزرگ طب اسلامى ؛ ج‏4 ؛ ص168

تالیف: حکیم رضی

طب ساختارشکن اشارت

کتابخانه بزرگ پرتال اشارت