کتاب بزرگ آداب النفوس

کتاب آداب النفوس و« كتاب التوهم» كه هر دو در يك جلد واقع شده ‏اند، دو رساله‏ ى عربى از تصنيفات ابو عبد الله حارث بن اسد محاسبى، در موضوع عرفان عملى به شمار مى‏روند.

ساختار

« آداب النفوس»، داراى 27 عنوان كلى و« كتاب التوهم»، مشتمل بر 22 عنوان است.

 محتوا

مؤلف در رساله« آداب النفوس»، از دلايل معرفت خدا، حقيقت توسل به حب صالحان، سياست نفس، سياست قلب، خوف و حزن، عدل و فضل، تطهير و عمل، خصالى كه خير از آنها حاصل می ‏شود، امتحان و آزمايش، مراجعه به نفس، نزديك شدن به توبه و دور شدن از آن، مدح و ذم، يقين و عز، خير و شر، غفلت و يقظه، اخلاص و ريا، علوم نجات، محاسبه نفس و… سخن گفته است.

پاره‏ اى از مطالب كتاب« آداب النفوس»:

1. بهترين راه براى معرفت خداوند سبحان، تدبر در حسن تدبير و قدرت حق تعالى در ايجاد اشياء و مشاهده آيات و نشانه‏ هاى اوست. انسان بعد از معرفت حق تعالى بايد ملتزم به فرائض و متأدب به آداب شريعت باشد و بايد در كردار و گفتار، به صالحان اقتدا كند كه اين، حقيقت توسل به حب آنهاست.

2. انسان بايد بعد از فرائض ظاهرى، به فرائض باطنى، از قبيل تصحيح سرائر، صدق نيت، استقامت در اراده و… مشغول باشد و خداوند متعال اين‏گونه اعمال باطنى را مهيمن بر اعمال جوارحى قرار داده است.

3. انسان نبايد از زبان خودش غافل باشد، چون غفلت از آن موجب هلاكت آدمى است؛ ازاين‏روى، پيامبر اكرم( ص) مى‏فرمايند:« هر كس سكوت كند، نجات مى‏يابد».

4. حريص بودن به دنيا، نور قلب را خاموش می ‏كند. وقتى انسان از اسباب دنيوى قطع طمع نمايد، رغبت و طمع وى به اسباب اخروى جلب می ‏شود.

محاسبى در« كتاب التوهم» می ‏كوشد تا توهمات و انديشه ‏هاى ناصواب و غلط را در باره‏ ى معاد حذف كرده و نظريه صحيح و عالى را جای‏گزين آن كند. وى ابتدا، در باره‏ ى كيفيت نزع موت و سكرات آن، رؤيت ملك الموت و تمثل او به‏ صورت‏هاى مختلف، آمدن دو ملك و نحوه‏ ى سؤالات آنها بحث مى‏ كند،

سپس در باره‏ ى نفخ صور و مردن و سپس زنده شدن تمام موجودات و قيام انسان در پيشگاه حضرت احديت و حشر و نشر و حساب و كتاب و جزاء و سؤال و ميزان و صراط و شفاعت و اعراف و بهشت و دوزخ سخن می ‏گويد و بالاخره با بحث از اكرام نمودن خداوند بندگان خويش را و وصف مائده رحمانى، كتاب را به پايان می ‏برد.

وضعيت كتاب‏

كتاب، توسط عبد القادر احمد عطا، تحقيق و تصحيح شده است. وى در مقدماتى كه بر چاپ اول و دوم كتاب و نيز بر دو رساله مزبور نگاشته است،

از وضعيت فقه اعمال القلوب در دوران حضرت رسول و پس از آن و نيز از محاسبى و شخصيت وى و اهميت كتاب« آداب النفوس» و روش تحقيق خود سخن گفته است.

دانلود