کتاب بزرگ آداب النفوس

کتاب آداب النفوس و« کتاب التوهم» که هر دو در یک جلد واقع شده ‏اند، دو رساله‏ ى عربى از تصنیفات ابو عبد الله حارث بن اسد محاسبى، در موضوع عرفان عملى به شمار مى‏روند.

ساختار

« آداب النفوس»، داراى ۲۷ عنوان کلى و« کتاب التوهم»، مشتمل بر ۲۲ عنوان است.

 محتوا

مؤلف در رساله« آداب النفوس»، از دلایل معرفت خدا، حقیقت توسل به حب صالحان، سیاست نفس، سیاست قلب، خوف و حزن، عدل و فضل، تطهیر و عمل، خصالى که خیر از آنها حاصل می ‏شود، امتحان و آزمایش، مراجعه به نفس، نزدیک شدن به توبه و دور شدن از آن، مدح و ذم، یقین و عز، خیر و شر، غفلت و یقظه، اخلاص و ریا، علوم نجات، محاسبه نفس و… سخن گفته است.

پاره‏ اى از مطالب کتاب« آداب النفوس»:

۱. بهترین راه براى معرفت خداوند سبحان، تدبر در حسن تدبیر و قدرت حق تعالى در ایجاد اشیاء و مشاهده آیات و نشانه‏ هاى اوست. انسان بعد از معرفت حق تعالى باید ملتزم به فرائض و متأدب به آداب شریعت باشد و باید در کردار و گفتار، به صالحان اقتدا کند که این، حقیقت توسل به حب آنهاست.

۲. انسان باید بعد از فرائض ظاهرى، به فرائض باطنى، از قبیل تصحیح سرائر، صدق نیت، استقامت در اراده و… مشغول باشد و خداوند متعال این‏گونه اعمال باطنى را مهیمن بر اعمال جوارحى قرار داده است.

۳. انسان نباید از زبان خودش غافل باشد، چون غفلت از آن موجب هلاکت آدمى است؛ ازاین‏روى، پیامبر اکرم( ص) مى‏فرمایند:« هر کس سکوت کند، نجات مى‏یابد».

۴. حریص بودن به دنیا، نور قلب را خاموش می ‏کند. وقتى انسان از اسباب دنیوى قطع طمع نماید، رغبت و طمع وى به اسباب اخروى جلب می ‏شود.

محاسبى در« کتاب التوهم» می ‏کوشد تا توهمات و اندیشه ‏هاى ناصواب و غلط را در باره‏ ى معاد حذف کرده و نظریه صحیح و عالى را جای‏گزین آن کند. وى ابتدا، در باره‏ ى کیفیت نزع موت و سکرات آن، رؤیت ملک الموت و تمثل او به‏ صورت‏هاى مختلف، آمدن دو ملک و نحوه‏ ى سؤالات آنها بحث مى‏ کند،

سپس در باره‏ ى نفخ صور و مردن و سپس زنده شدن تمام موجودات و قیام انسان در پیشگاه حضرت احدیت و حشر و نشر و حساب و کتاب و جزاء و سؤال و میزان و صراط و شفاعت و اعراف و بهشت و دوزخ سخن می ‏گوید و بالاخره با بحث از اکرام نمودن خداوند بندگان خویش را و وصف مائده رحمانى، کتاب را به پایان می ‏برد.

وضعیت کتاب‏

کتاب، توسط عبد القادر احمد عطا، تحقیق و تصحیح شده است. وى در مقدماتى که بر چاپ اول و دوم کتاب و نیز بر دو رساله مزبور نگاشته است،

از وضعیت فقه اعمال القلوب در دوران حضرت رسول و پس از آن و نیز از محاسبى و شخصیت وى و اهمیت کتاب« آداب النفوس» و روش تحقیق خود سخن گفته است.

دانلود