کتاب عبهر العاشقين
کتاب عبهر العاشقين به زبان فارسى، تأليف شيخ روزبهان بقلى شيرازى، در موضوع عشق و عاشقى از ديد عرفانى است.
ساختار کتاب عبهرالعاشقین
كتاب، شامل يك مقدمه و 32 فصل است.
« عبهر العاشقين»، كتابى است صوفيانه، مبتنى بر عشق
و به عبارت ديگر داستانى است از عشق صوفيانه. روزبهان، در حالات و مقامات خاصّ عرفانى، اين كتاب را نوشته است.
وى، همانگونه كه مى انديشيده، سخن گفته و شايد موفق نشده است كه بار ديگر در آن تجديد نظر كند.
در چنين حالى، آشكار است كه لفظ فداى معنى مىشود، قواعد دستور زبان و فصاحت و بلاغت مهمل مىماند؛ اين است سرّ خرده هايى كه ممكن است از لحاظ فنون ادبى بر مندرجات اين كتاب گرفت.
جمله ها و عبارتها تاب معانى لطيف و نغز و دلكش روزبهان نمى آورد.
گفتار او همچون گلى است كه تا در دست بگيريد، پرپر مىشود و يا چون مادهاى كيمياوى است كه به مجرد رسيدن اندك حرارت بخار گردد.
زبان او، زبان احساسات است؛ زيبا و زيبايى را مىستايد و به هر دو عشق مىورزد.
در عبهر العاشقين، آيات قرآن( گاه تمام آيه و گاه بخشى از آن) مكرّر به كار رفته است.
احاديث قدسى و نبوى، مخصوصا احاديثى كه مورد استفاده و علاقه صوفيان است،
در اين كتاب بسيار آمده است و حتى بعضى از آنها مكرّر شده است.
امثال و حكم و كلمات بزرگان صوفيه( به عربى و فارسى) در اين كتاب فراوان است. اشعار عربى و فارسى نيز مكرّر، مخصوصا در پايان هر فصل، به شاهد آورده شده. به نظر مىرسد كه غالب رباعيات، در پايان هر فصل، از خود روزبهان باشد.
فصل و عنوان آن را به عربى آورده؛ مثلا گويد:« الفصل الرابع، فى فضيلة المحبّين الذى يألفون الحسن و المستحسن و المحبوبين المستحسنين».
آوردن جمله ها و عبارتهاى مسجّع، از خصايص اين كتاب است.
بنابراين، اصولا نثر عبهر العاشقين، نثرى است مرسل؛ مع هذا روزبهان، مى كوشد كه مطالب بسيار را در عبارات اندك بگنجاند و به تعبير ادبى، وى، در« ايجاز» كوشاست.
محتوا
مؤلف، در مقدمه كتاب، به زبان عربى با تعبيراتى متناسب با محتواى كتاب، به حمد و تسبيح خدا و صلوات بر اولياء و محبين او پرداخته است؛
تعبيراتى همچون« الحمد لله الذى استأثر لنفسه المحبة و العشق فى ازليته»،« فسبحان الذى استحق المجد و الثناء و الحمد و البقاء فى قدمه و دوام ديموميته فشكر نفسه بنفسه اظهار عجائب صنايعه و غرائب بدايعه فالبسها انوار جماله و جلاله لارواح عشاق حضرته و…» و« صلى الله على خليفته آدم بديع فطرته و سراج نور جماله… و على رئيس مملكته محمد المجتبى بخلته… و على عشاق امته…»
اين كتاب، مشتمل است بر سى و دو فصل كه فهرست آنها در صفحات 12- 14 متن كتاب مندرج است.
مزاياى كتاب:
« عبهر العاشقين» چند مزيت دارد:
- يكى از متون فارسى قرن ششم است و همه متنهاى فارسى پيش از حمله مغول مغتنم و قابل توجه است؛
- يكى از نخستين كتابهايى است كه در عشق صوفيانه و جمال پرستى به فارسى تأليف شده؛
- در اين كتاب، شيخ روزبهان، كمتر به تتبع و اقتفاى پيشينيان پرداخته و بيشتر افكار عالى عرفانى و واردات قلبى خود را بيان كرده است؛
- براى فهم آثار عرفايى نظير عطار، مولوى، عراقى، اوحدى كرمانى و حافظ مطالب كتاب حاضر بسيار ضرورى است.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.