کتاب حالات و سخنان ابوسعید ابو الخیر

زندگی‌نامه‌ی ابوسعید ابوالخیر (۴۴۰ – ۳۵۷ ه.ق) عارف روشن‌ضمیر و انسان برجسته‌ی تاریخ ادب و عرفان سرزمین ماست که در کتاب حالات و سخنان ابوسعید ابوالخیر قابل مطالعه میباشد.

ابوسعید ابوالخیر، در میان انبوه عارفان ایرانی، در فرهنگ سرزمین ما مقامی بسیار ممتاز و استثنایی دارد

که در بخش مهمی از شعر فارسی چهره ی او در کنار خیام و مولوی قرار می گیرد، بی آن که خود شعر چندانی سروده باش.

دیوان منصور حلاج

و در تاریخ اندیشه های عرفانی، در صدر متفکران این قلمرو پهناور قرار دارد، در کنار حلاج و بایزید بسطامی و ابوالحسن خرقانی ، همان کسانی که سهروردی آنان را ادامه دهندگان فلسفه ی ایران باستان و تدام حرکت خسروانی ایرانی می خواند.

مؤلف در خطبه کتاب، نخست، روایتى را از پیامبر گرامى اسلام(ص) نقل مى‌کند که فرمود:

«ان فى جسد ابن آدم لمضغه اذا صلحت صلح بها سائر الجسد و اذا فسدت فسد بها سائر الجسد الا و هى القلب».

اصل همه سعادت‌ها و کیمیاء همه دولت‌ها در گوهر آدمى است

از مکونات هر چه هست، تَبع وجود آدمى است و انسان در حقیقت نقطه دایره موجودات است

غرض حضرت حق از ایجاد موجودات، طاعت و عبادت است.

هر کس در این معنى کامل‌تر باشد، قرب وى به درگاه حق زیادتر است.

پرتال جامع علوم  کیفیت تدبیر نفس در بدن

اصل همه سعادتها و کیمیاء همه دولتها در گوهر آدمى سرشتند و تخم همه آفتها در نهاد او کشتند. پس هرچه هست از مکوّنات، تبع وجود فرزند آدمست و تحقیق نقطه دائره موجودات اوست؛ چنانک بر لفظ مبارک سیّد رسل، علیه السّلم، رفت: «نحن الآخرون السّابقون» اگرچه آفرینش ما بعد از آفرینش عالم بود امّا در ارادت حقّ پیش بودیم، چنانکه پادشاه سرایى سازد نشستن او در آن سراى بآخر بود از [وى صورت‏] و باوّل بود از روى معنى.

«الارض من تربه و النّاس من رجل». و فضیلت کى یکى را بر دیگرى پیدا آید بمعنى بود…….