کتاب تازیانه سلوک
[real3dflipbook id=’132′]
کتاب تازیانه سلوک، سلسله دستورالعمل هاى اخلاقى حسن حسن زاده آملى است که تنظیم و جمع آورى آنها توسط سید محمدناصر تقوى انجام گرفته است. کتاب، به زبان فارسى است.
ساختار
کتاب، مشتمل بر یک مقدمه و یازده گفتار است که در هر گفتار، پاره اى دستورالعملهاى اخلاقى آمده است.
شیوه بحث در بیان مطالب، این گونه است که مؤلف با آوردن یک عنوان مثل« تن به دنیا دار و دل به مولا»، موضوع را با توجه به آیات و اشعار به صورت اجمال در قالب مطلبى ادبى و از باب تلنگرى به صاحبان اخلاق و سیر و سلوک سفارش مىکند.
استاد در برخى موارد از استدلال منطقى مختصرى نیز بهره گرفته است.
اشعارى که در این دستورالعملها استفاده شده غالباً از ابیات شاعرانى همچون حافظ، باباطاهر، ملاى رومى، شبسترى و دیوان خود مؤلف است.
در برخى از بخشهاى کتاب، مؤلف از الهى نامه خود نیز استفاده کرده است و در پایان هر گفتار، تاریخ بیان مطالب نیز آورده شده است.
محتوا
در مقدمه کتاب که توسط سید محمدناصر تقوى نوشته است، دلایل امتیاز این کتاب بر کتب عرفانى و اخلاقى دیگر چنین بیان شده است:
- پاسخگو بودن به همه پرسشهاى مکنون خواننده؛
- موجز و مفید بودن؛
- نثر ادیبانه و آمیخته با آیات و روایات و اشعار و گزینش موضوعى آن؛
- اشتمال بر پىنوشتها و توضیحاتى که در آخر هر گفتار آمده و فهم مطالب را براى خواننده آسان مىکند.
عناوین گفتارهاى یازده گانه به ترتیب چنین است:
- تن به دنیا دار و دل به مولا؛
- پاسبان حرم دل باش؛
- خلوت از دست مده؛
- خوشا آنان که در جوانى شکسته شدند؛
- هرکه را حضور است، نور است؛
- از« خاموشى»، گفتار زاید و از« اندیشه»، کردار؛
- یک« نکته» در یک« کلمه»،« رهایى از وسوسه»؛
- پنج نکته در پنج کلمه؛
- بو که خدایت دهد ذوق مناجات را؛
- بنده خداى به خود آى؛
- در جوانى کن نثار دوست، جان.
در گفتار اول
مباحثى همچون موهبت ترک علایق، تهجد، خیالات روحانى و غیره آمده است.
در گفتار دوم،
مطالبى مانند توحید حقیقى، نفس و شئون آن، توضیح و تعریف تشبیه و تنزیه ذکر شده است.
مؤلف، لقاءالله را کمال مطلوب انسان مىداند و مىگوید« انسان کارى مهمتر از خودسازى ندارد و ساختن هر چیز را مایه اى به حسب آن چیز لازم است؛ مثلاً دیوار را سنگ و گل لازم است و انسان را علم و عمل و انسان تا به لقاءالله نرسیده است، به کمال مطلوبش نائل نشده و لقاءالله به معنى اتصاف انسان به اوصاف الهى و تخلق او به اخلاق ربوبى است»( تازیانه سلوک، ص ۲۵).
در گفتار سوم
نیز علامه به موضوعاتى همچون انس انسان با عالم قدس، سخن و خوراک به قدر ضرورت باید، میانه روى در همه امور و… پرداخته است.
گفتار چهارم،
اختصاص به مباحثى همچون علم، آب حیات روح، آثار و نتایج علم، واردات و صادرات دهان خود را بپایید، سحر از دست مده و… پرداخته است.
ایشان، در بخش« هرکس میهمان سفره خود است» مىگویند:« هرکسى زارع و مزرعه خود است و نیات و اعمالش بذرهایش؛ بنگر تا در مزرعه خویش چه کاشتى»( همان، ص ۴۵).
در گفتار پنجم
موضوعاتى همچون سکوت پسندیده، قرآن شفاى بیمارىها و ملاک حق، سحر وقت مسافرت رهروان، آن کس که خدا دارد همه چیز دارد، آمده است.
در گفتار ششم
علامه نیز ضمن بیان مطالبى مانند ماه شعبان میقات شهر الله، ملک و ملکوت در گنجینه سر انسان، در بخش« به انتظار چه وقت و به امید چه کسى نشسته اید»،
مىگویند:« روزگار که بگذشت و ایام جوانى و کامرانى و بالیدن به زخارف نیوى و مقامات اعتبارى به سرآمد و اگر تقسیم همه به شود، به آقا و بنده، بیش از این، بلکه تا این اندازه هم نمىرسد»( همان، ص ۵۸).
در گفتار هفتم،
از مهمترین عناوین آن مى توان به« حکایت دچار شدن به وسوسه و شبهات» و« عجز از انطباق ظواهر شرع با مسائل عقلى اشاره کرد.
علامه در بخش لطف الهى و رهایى از وسوسه مىفرماید:
« تنها چیزى که من را از این ورطه هولناک هلاک رهایى بخشید، لطف الهى بود که خویشتن را تلقین مىکردم به اینکه
اگر امر دایر شود بین نفهمیدن و نرسیدن مثل تویى و بین نفهمیدن و نرسیدن مثل معلم ثانى، ابونصر فارابى و ابوعلى سینا و… آیا شخص مثل تو به نفهمیدن و نرسیدن اولى است یا آن همه استوانه هاى معارف و همچنین خودم را به یکسو قرار مىدادم و اکابر دیگر علم را که شاگردان بنام آن بزرگان بودند و نظایر آنان را به سوى دیگر و سپس همان مقایسه را پیش مىکشیدم و به خودم تلقین مىکردم…»( همان، ص ۶۶ و ۶۷).
در گفتارهاى هشتم تا یازدهم
علامه نیز به مباحث مهمى از جمله:
علم و عمل سازنده شخصیت، تأثیر خاص شب و ویژگىهاى ثلث آخر شب، راز دختر یا پسر شدن فرزند، توبه قدم اول در سلوک،
زیرکترین مؤمن، معرفت نفس طریق معرفت رب، هیچ ذرهاى غافل نیست، چرا آدمى غافل باشد،
دستورالعملهاى آیات آخر سوره فرقان، پرخورى دل را مىمیراند، محاسبه اعمال، مراقبه، تفکر، ریاضیت در راه علم و عمل به شیوه شریعت، نعمت بیدارى و… پرداخته است.
مطالعه کتابهای ذیل را به شما پیشنهاد می دهیم :
کتاب اخلاق ناصری
هزار و یک کلمه
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.