کتاب روح الارواح سمعانی
روح الارواح فى شرح اسماء الملك الفتاح
« روح الارواح فى شرح اسماء الملك الفتاح»، اثر شهاب الدين، ابو القاسم، احمد سمعانى و يكى از شاهكارهاى ديرينه و كهنِ زبان و ادب فارسى است.
هدف سمعانى از نوشتن اين كتاب آن است كه در مخاطبانش تصويرى زيبا از خداوند بيافريند و در دلهاى ايشان عشق به خدا را بكارد. او به خوبى مىداند كه چنين عشقى، نه تنها به اهمال شريعت نمى انجامد، بلكه به دركى ژرفتر و استوارتر از شريعت و تعهدى نو، براى عمل به آن منجر مىشود.
ساختار
مؤلف، صد و ده اسم حق تعالى را تحت هفتاد و چهار عنوان شرح كرده و اين به دليل آن است كه بر طبق سنت گزاره نويسان بر اسماى حسنى، برخى از اسماء به دليل ذكر آنها به هيئت دوگانه در قرآن مجيد و نيز به علت تقابل و تماثل معنايى، با هم شرح مى شود.
سمعانى، پس از عنوان كردن هر يك از اسماء به هيئت عربى آن، به بحث پيرامون معنى فارسى آن مىپردازد و اگر اسمى واحد، با توجه به اسماء صفات و اسماء افعال، داراى بار معنايى دو يا چندگانه باشد، معانى مختلف آن را به فارسى ذكر مىكند و سپس سخنانش را به آيات قرآنى و احاديث نبوى و اقوال عرب مستند مى نمايد، آنگاه وارد حكايات و اقوال و مباحث عرفانى و خانقاهى شده و مجموع نكاتى را كه در اين زمينه مىآورد، به گونه اى خاص با معنى و خواص اسم مورد بحث پيوند مىدهد و ارتباط معنايى ميان اين مطالب و اسم مورد نظر به وجود مىآورد.
محتوا
« روح الارواح»، حاكى از مهارت سمعانى در همه ى علوم دينى است، ولى بعد عرفان اسلامى، در شكل محتواى كتاب آشكارا مى درخشد. با اينكه سمعانى در فقه پيرو مذهب شافعى است، ولى كتاب وى از بدايت تا نهايت از اهانت به مذاهب اسلامى و حتى مكتبهاى غير اسلامى مبراست؛ تنها در يكى دو جا، در برابر آراى جبريه، قدريه، معتزله و دهريه برآشفته است، آن هم بسيار گذرا و آرام.
از اهل بيت رسول خدا( ص) به بزرگى ياد مىكند. در جايى مىگويد:« بضعه ى نبوت كه با معدن فتوت جمع گشتند، دو بدره پديد آمد؛ هر يكى ميراث يك پدر برداشتند؛ مصطفى( ع)، پدر بزرگتر بود، به زهر كشته شد، حسن كه فرزند بزرگتر بود، هم به زهر كشته شد؛ على كه پدر خُردتر بود، به تيغ كشته شد، حسين كه فرزند خردتر بود، به تيغ كشته شد»
ناگفته پيداست كه« بضعهى نبوت»، مستفاد است از حديث:« فاطمة بضعة منى» و« معدن فتوت»، مأخوذ است از سخن معروف:« لا فتى الا على». چنين تعبيراتى، نشانهى آشنايى سمعانى با عظمت خاندان نبوت است. يكى از اسباب اهميت كتاب، بازيافتن ادبيات كهن فارسى در آن است.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.