کتاب تنکلوشا

دو تعبير براى تَنْكَلوشا وجود دارد؛

اول آنكه اين نام، صورت دگرگون‏ شده نام تئوكروس، منجّم بابلى( احتمالاً از سده 5 م) بوده و ديگر آنكه صورت مختصر نام اثرى منسوب به وى با عنوان تنكلوشا البابلى القوفانى فى صور درج الفلك و ما تدلُّ عليه من احوال المولودين بوده است.

درباره نام اصلى نويسنده و چگونگى وجود ترجمه عربى از اثر او نظريات متعددى ارائه شده است.

اما با توجه به نوشته موجود در آخر يكى از نسخه‏ هاى باقيمانده از اين كتاب كه تاريخ زندگى تنكلوشا را به هشتاد سال پيش از هجرت پيامبر مكرم اسلام( ص) نسبت داده، احتمالاً كتاب او ابتدا به زبان پهلوى و سپس به زبان عربى ترجمه شده است.

و در همين اثنا، نام تئوكروس به واسطه ترجمه پهلوى اين اثر و به دليل ابهامات موجود در نگارش و خوانش پهلوى از تئوكروس يا توكروس به صورت تنكلوس، تينكلوس، تنكلوش و تينكلوش درآمده است.

محتوا

نگارنده( رضازاده ملك) پيشگفتار اين كتاب را به معرفى احكام نجوم و اعتقاد مردمان به دخالت داشتن اجرام سماوى و كواكب بر آنچه بر روى زمين واقع می ‏شود، اختصاص داده است

سپس درباره ابوريحان بيرونى و كتاب التفهيم لأوايل صناعة التنجيم او به عنوان يكى از مهم‏ترين كتاب‏هاى حوزه احكام نجوم سخن رانده است.

كتاب تنكلوشا نيز ابتدا در سه فصل به اثبات احكام نجوم، منفعت استفاده از آن و دليل پنهان نگاه‏داشتن آن از عامه توسط علماى اين علم پرداخته است.

در ادامه نيز در دوازده بخش كلى هر يك از صور فلكى از حمل تا حوت را به سى درجه تقسيم كرده و احوال مولود را در هر يك از اين سى درجه توصيف كرده است.

موضوع اين كتاب، وصف صورتهاى شگفتى است كه به تصوّر مؤلف با هر يك از درجات 360 گانه دايره البروج، طلوع می ‏كنند.

در نهايت با توجه به زايجه افراد و صورى كه به هنگام تولد، تحت تأثير آن بوده ‏اند، درباره آنها به پيشگويى پرداخته است.

مدخل منظوم‏

مدخل منظوم كه ضميمه كتاب حاضر است، رساله ‏اى است به قلم عبدالجبار خجندى كه آن را به زبان فارسى در تاريخ اول جمادى الآخر سال 616 هجرى قمرى سروده است.

اين رساله درباره احكام نجوم نوشته شده و نگارنده در سطور آخر نوشته خود يادآور می ‏شود كه با وجودى كه با مراجعه به اين كتاب می ‏توان تمام مشكلات خواننده را حل كرد، اما بايد بداند كه هيچ‏كس جز خدا، علم غيب نمیداند.

اين ضميمه در اصل نسخه‏ اى است كه در جمادى الثانى سال 1044 هجرى قمرى توسط محمد باقر بن محمد صالح القرميسنى كتابت شده است.