کتاب اصول و مبانی نظری طب سنتی

 کتاب اصول و مبانى نظرى طب سنتى

گزیده ‏اى از کتاب نخستین ذخیره خوارزمشاهى تالیف اسماعیل جرجانى( ۴۳۴- ۵۳۰ ق) است

 با تصحیح و حواشى دکتر سید جلال مصطفوى منتشر شده است.

مرحوم دکتر جلال مصطفوى با توجه به اهمیت کتاب ذخیره خوارزمشاهى دست به تصحیح و حاشیه‏ زدن بر بخش نخست این اثر ارزنده زده است.

وى در مقدمه ‏اى که بر این اثر نگاشته به انگیزه‏ اش براى این کار تصریح نمى ‏نماید

هر چند آنچه وى در ارزش و اعتبار طب سنتى و نیز کتاب ذخیره خوارزمشاهى نگاشته به خوبى انگیزه او را از این امر نشان مى ‏دهد.

ساختار:

کتاب مشتمل بر یک مقدمه به قلم دکتر محمد مهدى اصفهانى و شش گفتار است که هر گفتار خود به چندین باب تقسیم مى ‏شود.

 محتوا:

شخصیت علمى جرجانى و شهرت او بیش از آن است که نیاز به معرفى داشته باشد.

این طبیب فرزانه در کتاب نخستین از مجلدات ده گانه ذخیره خوارزمشاهى شرحى شایسته درباره اصول مبانى طب سنتى دارد.

یکى از نقاط ابهام و تقریباً دشوار در طب سنتى:

بازشناسى اصول و مبانى آن و دریافت صحیح از مصطلحات متداول آن است که به خصوص براى محققین زمان ما، به لحاظ آگاهى ‏هاى آنها از دانش‏هاى همچون فیزیولوژى، بیوشیمى و سایر علوم تجربى نیازمند توضیحاتى فراخور این زمان و دانش روز است.

اهمیت مسأله شناخت عناصر اربعه، اخلاط ارکان و مزاج‏ها با عنوان بحث زیربنایى در طب سنتى به اندازه ‏اى است که بدون آن نمى ‏توان به ارائه خدمات پزشکى متناسب، مبادرت ورزید.

ذخیره خوارزمشاهى در مدت نهصد سالى که از تاریخ تألیف آن مى‏ گذرد، همواره مانند قانون ابن سینا مورد مطالعه و استناد اهل علم و مخصوصاً پزشکان قدیم بوده است.

نگارش فارسى این اثر، تفصیل مطالب و تحقیقات و تجربیات شخصى مؤلف هر کدام ویژگى‏ هایى است که بر ارزش این اثر مى ‏افزاید محققان را به تأمل در نگاشته‏ هاى آن فرا مى ‏خواند.

حتى براى کسانى که چندان علاقه‏ اى به طب سنتى ندارند ولى در حوزه ادبیات به تحقیق و پژوهش مشغول ‏اند،

کتاب ذخیره خوارزمشاهى متنى بسیار سودمند و مفید است.

حواشى سودمند و عالمانه مرحوم دکتر جلال مصطفوى نیز ارزش این اثر را دو چندان نموده است.

عناوین گفتارهاى شش‏گانه کتاب و تعداد ابواب هر یک بدین ترتیب است:

۱. حد طب و منفعت آن و یاد کردن حال مایه‏ ها( سه باب)

۲. معرفت مزاج( هشت باب)؛

۳. خلطهاى چهارگونه( شش باب)؛

۴. تشریح اندام‏هاى یکسان که در پنج جزء، استخوان‏ها و غضروف‏ها، عضلات، اعصاب، رگها و شریان‏ها را تشریح کرده است؛

۵. تشریح اندام‏هاى مرکب( ۱۷ باب)؛

۶. قوت‏ها( پنج باب)