کتاب الأبنية عن حقائق الأدوية
کتاب الابنية عن حقائق الادوية يا روضة الانس و منفعة النفس، به زبان فارسى، كتابى است در مفردات طب در عهد منصور بن نوح سامانى( بين سنوات 350 تا 366 ق)، توسط موفق بن على هروى تأليف شده است.
از اين كتاب، تنها يك نسخه منحصر بفرد كه به خط على بن احمد طوسى اسدى، شاعر معروف و سراينده گرشاسب نامه و مؤلف فرهنگ فارسى معروف به لغات اسدى، در ماه شوال سال 447 ق، استنساخ شده است.
مؤلف انگيزه اش را از نگارش اين اثر چنين بازگو مى كند:
« من كتابهاى حكيمان پيشين و عالمان طبيبان محدث همه بجستم و هرچه گفته بودند، به تأمل نگاه كردم…
پس چون بديدم هركسى راهى گرفته بود تا قدر غرض خويش، بعضى از ايشان فصل هايى بيرون كرده بودند موجز و بعضى نه
و نيز آن بعضى شرح تمام نكرده بودند، من خواستم كه كتابى بنا كنم و هرچه شناسند اندر او ياد كنم؛ از آن چيزها كه استعمال كنند و پس قوتهاشان پيدا كنم
فعلشان بگويم به شرحى تمام و به وجهى نيكو كه بزرگتر منفعتى و عظيم تر خطرى اين راست»( الابنية عن حقائق الادوية، ص 1- 2). وى در ادامه، كتاب را به حاكم سامانى هديه می كند.
ساختار
كتاب، داراى 29 باب به ترتيب حروف الفبا است و 584 كلمه و ماده( از موادى كه در مداوا و درمان بيمارىها به كار برده می شوند) را در بر گرفته است و خواص طبى هريك را بيان نموده است.
مؤلف، در ابتدا ماده مورد نظر را ذكر مى كند و سپس گونه هاى آن، خواص و مصارف آن را برمى شمرد.
اين نكته را نيز بايد گوشزد كنيم كه هرچند مؤلف، اين اثر را بر اساس ترتيب حروف الفبا تدوين و تحرير نموده است، ولى رعايت اين ترتيب تنها در اولين حرف كلمات است.
محتوا
كتاب« الابنية عن حقائق الادوية»، از چند جهت قابل توجه است:
- اين اثر، يكى از قديمی ترين نگاشته هاى پارسى در طب سنتى است، بلكه شايد بتوان آن را قديمى ترين نگاشته طب فارسى دانست كه به دست ما رسيده است.
- از جامعيت نسبى برخوردار است. مؤلف مدعى است كه براى تأليف اين اثر به همه كتابهاى پيشينيان نظر انداخته است.
نگاهى به مطالب اين اثر، نشانگر اين است :
كه مدعاى مؤلف چندان به گزافه نيست؛ مثلاً در ابتداى حرف الف، سخنى از طبيبى هندى با نام سرى فركوادت نقل می كند( الابنية عن حقائق الادوية، ص 6) كه ما امروزه كوچكترين مطلبى در باره زندگى او نمی دانيم.
- داراى فائده ادبى و لغوى است كه اهل ادب از آن بهره مند خواهند شد.
افزون بر اينها، از آنجا كه تنها نسخه اين اثر را شاعر مشهور، اسدى طوسى استنساخ كرده است، رسم الخط و شيوه نگارشى اين اثر نيز قابل توجه است.
مطالعه این کتاب را به شما پیشنهاد می دهیم :
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.