کتاب  الحاوى 

به زبان عربى، نام كتاب معروف محمد بن زكرياى رازى است كه آن را الجامع الحاصر لصناعة الطب، حاضر صناعة الطب، الجامع الكبير و الجامع نيز می ‏نامند.

كتاب« الحاوى»، اعظم و اهم كتب مؤلفه محمد بن زكرياى رازى است.

تاریخچه نگارش:

اين كتاب، 15 سال وقت رازى را گرفت و خود او می‏گويد كه سوى چشمش را نيز با خود برد؛ با اين‏همه، كتاب « الحاوى» در زمان حيات رازى تدوين نهايى نشد،

بلكه اين اثر پس از وفات محمد بن زكريا رازى و به امر ابوالفضل بن عميد، استاد صاحب بن عباد، وزير ركن الدوله ديلمى از اوراق مشوش و پراكنده ‏اى كه از رازى باقى مانده بود، به اهتمام شاگردانش جمع ‏آورى شد و پس از جمع اين اوراق پراكنده، كتاب الحاوى را تهيه كردند.

نظامى عروضى سمرقندى در مقاله چهارم كتاب خود درباب علم طب و هدايت طبيب می نويسد:

« پس از كتب بسائط يكى به دست آرد چون« ستة عشر» جالينوس يا« حاوى» محمد زكريا يا« كامل الصناعة» يا« صد باب» بوسهل مسيحى يا« قانون» بوعلى سينا يا« ذخيره خوارزمشاهى» و به وقت فراغت مطالعت همى كند.

ابن ابى اصيبعه گويد:

« كتاب« حاوى» از بزرگ‏ترين و مهم‏ترين كتب طبى است به جهت آنكه در آن جميع امراض و درمان بيماریها، چه از متقدمين و چه از متأخرين تا زمان رازى را شامل است و در آن هر موضوعى را كه از گوينده نقل كرده نامش را ذكر كرده است.

اروپائيان به اين كتاب بيشتر از مورخين شرق اهميت می دهند؛ به دليل آنكه محتويات آن مجموعه مشاهدات و اتفاقاتى است كه رازى به رأى‏ العين ديده و اين بزرگ‏ترين و مهم‏ترين وجهى است كه« حاوى» را بر ساير كتب طبى اسلامى مزيت و برترى می ‏دهد.

رازى در اين كتاب جميع عقايد اطباء يونان و ايران و عرب و روم را تا زمان خود با عمليات و نظريات خويش جمع‏ آورى كرده و منبعى عالى براى پى بردن به مقام وى میباشد و به اين دليل در تاريخ طب، رتبه ارجمندى را داراست.

ساختار

به‏ طور اجمال، همان طور كه از فصول و ابواب كتاب« حاوى» معلوم می ‏شود، در اين كتاب از جميع شعب طب و اصول تداوى و حفظ الصحة و علم الامراض و دواسازى و ساير شعب، به‏ خوبى بحث شده است و چنان‏كه متتبعين به آن نام دائرةالمعارف داده ‏اند، بسيار بجا و مناسب می ‏باشد و كمتر در ميان كتب طبى قديم، كتابى به اين پايه و مايه می ‏رسد.

اين كتاب، علاوه بر معلومات مزبور، جميع اطلاعات مطبى و بيمارستانى و شرح حال بيماران و اوضاع مريض‏خانه‏ ها را با طرزى نيكو بيان كرده است.

كتاب« الحاوى»، بزرگ‏ترين تأليف و تصنيف محمد بن زكرياى رازى است و مدت‏ها مرجع علماء و اطباء اروپا بوده و مكرر به طبع رسيده است. اول دفعه در شهر برشيا از بلاد ايتالياى شمالى، به لاتينى ترجمه و در دو جلد طبع شده
( 1486 م) و پس از آن مكرر در ونيز ايتاليا در سال‏هاى 1509 و 1542 م چاپ شده است. نسخ خطى متعدد آن در كتابخانه‏ هاى معتبر عالم موجود است.

Al Hawi

In Arabic, the name of the well-known book of Muhammad ibn Zakaria Raazi, which is also called “al-jamaa al-Hasar al-lasna’i al-tbe”, “al-jama’a al-al-kabir”, “al-jama al-kabir” and “al-jama”.

The book “Al-Hawi” is the great and important book of the compilation of Muhammad ibn Zakaria Raazi.

Writing History

This book took 15 years of secrets, and he himself says he took it with him; however, the book
“Al-Hawi” was not finalized during Raazi’s life, but rather after the death of Muhammad ibn Zakaria Raazi and the order of Abu al-Fazl ibn Amid, the master of Saheb ibn Abad, the minister of Rukn al-Dawlah,

a dilapidated sculpture of Raqi’s remains. At the expense of his disciples, they gathered, and after collecting these scattered papers, they prepared the book of al-Hawi

In the fourth article of his book on the science of medicine and the guidance of medicine, Samarkand’s Ensign Nezami writes: “After the books of the simple one, such as ‘Setri Eshar’ of Jalinus or ‘containing’ Muhammad Zakaria or ‘Kamal al-Sina’i’ or ‘Sad baab’ of Messiah. Either the “law” of Sinai or the “Kharazmshahi reserve” and all the time to study

 Ibn Abi al-Aibiyah says: “The book is one of the largest and most important medical books in that it covers all the diseases and treatments of diseases, from the ancients to the later ones to the time of the Raazi, and contains every subject that is spoken by the speaker. The quote quotes his name

 “Europeans value this book more than Oriental historians because it contains the set of observations and events that Rai al-‘Anni has seen, and this is the greatest and most important aspect that gives “content” to other Islamic medical books

 In this book, Raazi collects the ideas about Greece, Iran, Arabs and Romans until his time with his actions and theories and is a great source for finding his position and for this reason he is highly regarded in the history of medicine

Structure

 In a nutshell, as it is clear from the chapters and chapters of the Book of Contents, this book discusses all the branches of medicine and the principles of medical treatment and preservation,

the science of transcendence, and other branches, and as a consequence of That encyclopedia’s name is very appropriate and less common in ancient medical books.

This book, in addition to the above information, gives a good overview of all the medical and hospital information and the history of the patients and the conditions of the hospitals

 Al-Hawi’s book is the greatest compilation of Muhammad ibn Zakaria Raazi and has long been a reference of scholars and scholars around Europe and has repeatedly come to light.

The first time in the city of Brescia, from Northern Italy, translated into Latin and published in two volumes
(1486 AD) and subsequently repeated in Venice, Italy, in 1509 and 1542 AD. Numerous manuscripts aravailable in reputable libraries around the world.