نوشته شیخ الفقهاء و المجتهدین،شیخ اعظم مرتضى بن محمد امین تسترى نجفى انصارى( م ۱۲۸۱ ق)
اهمیت کتاب
کتاب المکاسب یکى از مهمترین کتب فقهى استدلالى و از بهترین و معروفترین تألیفات شیخ اعظم انصارى( قده) و حاصل عمر و خلاصه افکار این فقیه الهى میباشد.
از زمان نگارش این کتاب به دلیل نحوه ورود به مباحث فقهى و کیفیت استدلال بینظیرش مدار دروس در دوره سطح و محور بحث درس خارج فقه تجارت بوده و به همین دلیل شروح و حواشى متعددى بر آن زده شده است که مهمترین آنها حواشى:
– آخوند خراسانى( م ۱۳۲۹ ق)،- سید محمد کاظم یزدى( م ۱۳۳۷ ق)،- میرزا على ایروانى( م ۱۳۵۴ ق)،- آقا رضا همدانى( م ۱۳۲۲ ق)،- شیخ محمد حسین اصفهانى( م ۱۳۶۱ ق)،- میرزا محمد تقى شیرازى( م ۱۳۳۸ ق)،- آقا ضیاء الدین عراقى( م ۱۳۶۱ ق)، و محقق نائینى( م ۶۳۵۵ ق) است.
تقسیم بندى مطالب
کتاب موجود در سه مجلد میباشد:
جلد اول شامل:
مکاسب محرمه تا صفحه ۳۰۵ و قسمتى از کتاب بیع( معاطاه و شروط متعاقدین) است، و در آن اقسام معاملات حرام ذکر شده که عبارتند از:
هیاکل عباده
آلات قمار و لهو
ظروف طلا و نقره
دراهم
تدلیس ماشطه
تزیین الرجل به محرمات
تشبیب
تصویر
تطفیف
حفظ کتب ضاله
رشوه و …
مؤلف در قسمت مکاسب محرمه به طور کلى معاملات را به دو دسته تقسیم نموده است که عبارتند از:
۱- اکتساب به اعیان نجس
۲- اکتساب به چیزهایى که به دلیل قصد، آنها تحریم شده است.
جلد دوم شامل:
بقیه مباحث کتاب البیع تا صفحه ۳۰۲ و قسمتى از کتاب خیارات است. در کتاب البیع به طور کلى مباحث معاطاه، شروط متعاقدین و شروط عوضین مطرح شده است.
جلد سوم نیز شامل:
بقیه مباحث کتاب خیارات و ۹ کتاب ملحق به کتاب المکاسب میباشد.
ویژگى ها
از مهمترین ویژگىهاى کتاب میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
– ساختار منطقى و نظام تعلیمى به منظور تدریس حوزه هاى علمیه مىباشد.
– شیخ اعظم به بحثهاى رجالى کمتر پرداخته است اگر چه دقت و تتبع وى در علم رجال و شرح حال روات بر کسى پوشیده نیست اما در هر حال مؤلف در این کتاب به مباحث رجالى کمتر متعرض شده است.
– تأمل محققانه و موشکافانه در روایات و فقه الحدیث آنان است که نشان از ذهن نقاد و دقیق مؤلف و مطالعه و تحقیقات وسیع وى دارد.
– احترام فوق العاده وى به فقهاى عظام است مثلا در عبارات مکاسب این گونه دیده مىشود، المحقق الثانی مع کمال تبحره فی الفقه، یا المولى الأعظم وحید عصره فی شرح المفاتیح.
– مؤلف، حوزه هاى علوم و معارف را کاملا محفوظ مىدارد. فقه را با فلسفه درنمى آمیزد. از بحثهاى فلسفى و دقتهاى عقلى در استخراج احکام خوددارى مىنماید.
-انصاف در نقل گفتار بزرگان و پرهیز از ساده انگارى است.
-نقد آراى بزرگان، گریز از حجاب معاصرت، حریت در تتبع و طرح نظرات اهل تسنن و بررسى آنان مىباشد.
ساختار
شیخ انصارى( قده) در کتاب المکاسب بیش از شروع هر مسأله به تأسیس اصل اولیه و قاعده کلى می پردازد.
– در کتابهاى خود بسیار از علامه حلى متأثر است. بیشترین تلاش خود را صرف دقت در طرح مسأله می کند.
– در نقل قول فقها معمولا از قدیمترین فقیهانى که آراء آنان در دست بوده شروع مىکند و به ترتیب تاریخ صدور و طرح آن مسأله را نقل مىکند. در نتیجه نقل این اقوال هم از ابتکارات آنان آگاه مىشود و هم از وجود اجماع یا شهرت قدماء یا متأخران در مسأله آگاهى مىیابد.
– آنچه که از همه در نظر شیخ اعظم مهمتر بوده است تفسیر صحیح عبارات اصحاب و فقها و تحلیل و بررسى و بیان نقاط ضعف و نقاط قوت آنها است.
-پس از نقل اقوال فقها به سراغ ادله مىرود و به تقسیمبندى آنان مىپردازد در این قسمت مطالعه دقیق روایات و توجه کامل به فقه الحدیث آن بسیار مورد نیاز است و پس از تجزیه و تحلیل آنان و بیان احتمالات موجود در آن به جرح و تعدیل آنان می پردازد.
-تقریب استدلال در روایات و اشکالات وارد بر آنها و پاسخ به آنان از مهمترین کارهاى شیخ اعظم در مکاسب است پس از نقل ادله و روایات وى به تأمل محققانه و موشکافانه خود در روایات می پردازد.
پس از آنکه شیخ اعظم با تأمل بسیار در روایات و سایر ادله، نظریه اى را انتخاب مىکند دوباره به کلمات فقها برگشته و نهایت تلاش خود را بکار مىگیرد که کلام آنان را به هر طریق ممکن توجیه کند تا مبادا اشکالى به آنان وارد شود.
پس از اتمام هر بحثى به فروع متفرع بر آن مىپردازد و گاهى با عنوان( ینبغی التنبیه على أمور) و گاهى با عنوان( فروع) و سایر عناوین، در هر مسألهاى بر اساس همه مبانى آن را مورد بحث قرار می دهد.
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.