طب و فلسفه علوم طبيعى

کتاب طب و فلسفه علوم طبيعى تاليف اسماعيل ناظم از پيشگامان عرصه طب سنتى ايران است. مؤلف در سخن آغازين خود هدف از نگارش اين اثر را چنين بازگو ميكند:« در هر علمى پيش ‏نيازهايى وجود دارد كه اين پيش‏ نيازها گاهى در مقدمه علوم آمده و گاه نيز نيامده است. علم طب نيز از اين بحث خارج نيست. در كتب طبى مانند خلاصة الحكمة و مفتاح الطب ابن‏ هندو تصريح شده كه طبيب بى‏ نياز از فلسفه نمی باشد و به‏ قدر رفع احتياج، بايد به فلسفه بپردازد.»

اين جزوه گردآورى مطالب فلسفى از كتب مختلف است كه جهت دانشجويان اين رشته آماده شد و تا حد ممكن سعى شده از دخل و تصرف و اظهار نظر در مطالب آن خوددارى شود.

ساختار کتاب طب و فلسفه علوم طبيعى:

كتاب داراى تبويب و فصل ‏بندى خاصى است، بلكه مؤلف مباحث مورد نظر را در پى هم تحرير نموده است. مباحث مطرح شده دراين كتاب عبارت‏ند از:

1. فلسفه و ديدگاه اطباء پيرامون آن.

2. نفس و اقسام آن.

3. قواعد كلى فلسفى در طب سنتى.

كه اين مبحث بيشترين حجم كتاب را به خود اختصاص میدهد.

مؤلف در اين بخش ابتدا قواعد فلسفى و كلياتى را كه در كتب طب به آنها اشاره شده نقل میكند و سپس به شرح تفسير هر قاعده به صورت جداگانه می پردازد.

گزارش محتوا:

كتاب طب و فلسفه شايد تنها نگاشته‏ اى است كه به مباحث فلسفى آن هم از ديدگاه پزشكى پرداخته است. از اين‏رو قابل توجه است و اشكالات و نواقص آن تا حدى قابل چشم ‏پوشى است.

از سوى ديگر اين اثر، نگاشته‏ اى فارسى است و براى بسيارى از كسان كه با زبان عربى آشنا نيستند و مطالعه كتاب‏هاى فلسفى- كه اكثراً به زبان عربى است و برايشان دشوار است- سودمند است.

امتياز ديگر اين اثر بهره ‏مندى از منابع متعدد و معتبر فلسفى است. كتابها و منابع زير، بخشى از اين مستندات است:

الشواهد الربوبيه( طب و فلسفه، ص 51)، كتاب شفاء( همان، ص 76)، المباحث المشرقيه( همان، ص 512)، ايضاح المقاصد من حكمة عين القواعد( همان، ص 79)، اصول المعارف( همان، ص 80)، الاسفار الاربعة( همان، ص 83)، رساله دعاوى القلبيه( همان، ص 85)، الرسالة الكمالية فى الحقائق الالهية( همان، ص 89)، التحصيل( همان، ص 91)، شوارق الالهام( همان، ص 98)، سير حكمت در اروپا( همان، ص 101)، شرح حال و آراء فلسفى ملاصدرا( همان، ص 105)، شرح منظومه( همان، ص 110)، رساله اثبات المفارقات( همان، ص 118)، شرح حكمة الاشراق( همان، ص 119)، مجموعه رسائل فارابى( همان، ص 122)، تهذيب المنطق( همان، ص 123)، انوار الملكوت فى شرح الياقوت( همان، ص 129).

خصوصيت ديگر اين اثر نقل آراء فلاسفه اروپايى و گاه نقد آنهاست.( رك طب و فلسفه، ص 211). علاوه بر اين وى در پايان بعضى از مباحث به منابع متعددى براى مطالعه بيشتر اشاره مى‏ كند.( همان، ص 56 و 178).