کتاب متن و ترجمه قانونچه فی الطب

کتاب متن و ترجمه قانونچه فی الطب

کتاب متن و شرح قانونچه فی الطب

کتاب قانونچه تألیف محمود بن محمد محمد چغیمنی از نگاشته‌هاى طبى قرن هفتم هجرى است.

این کتاب، خلاصه‌ى تمام ابواب و سرفصل‌هاى مورد توجه در طب سنتى است که به زبان عربى به رشته تحریر درآمده است

ساختار

کتاب، متن و ترجمه قانونچه فی الطب  مشتمل بر ۱۰ مقاله است. این مقالات ده‌گانه، به ترتیب مشتملند بر ۵، ۷، ۵، ۶، ۱۰، ۱۳، ۱۸، ۹، ۸ و ۱۳ فصل.

مقاله نخست:

در امور طبیعیه و شامل پنج فصل است. این فصول، پیرامون ارکان و مزاج‌ها، اخلاط، اعضاء، نیروها و قوا و سایر امور طبیعیه است.

مقاله دوم:

در علم تشریح است که شامل هفت فصل است.

استخوان‌ها، اعضاى مفرده، اعضاى مرکب بدن، مانند مغز، چشم، گوش، زبان، ریه، قلب، پرده دیافراگم، معده و روده‌ها،

مقاله سوم:

درباره احوال بدن انسان از نظر صحت و مرض و اسباب و علائم آنها است

مقاله چهارم:

در بیان انواع نبض و حالات ادرار است.

مقاله پنجم:

در بیان روش‌هاى کلى تدبیر تندرستان و درمان بیماران است. این مقاله مشتمل بر ده فصل است

مقاله ششم:

در بیان بیمارى‌هاى ناحیه سر بوده و شامل سیزده فصل است.

مقاله هفتم:

در بیان بیمارى‌هاى اعضایى است که از سینه تا زیر ناف قرار دارند و در هیجده فصل تحریر شده است.

مقاله هشتم:

درباره بیمارى‌هاى اعضاى دیگر بدن است.

مقاله نهم:

به بیان تب‌ها و بیمارى‌هایى که در ظاهر بدن آشکار مى‌شوند، اختصاص دارد.

مقاله دهم:

در باب ویژگى‌هاى خوردنى‌ها و نوشیدنى‌هاى متعارف است.

مؤلف در هر بخش

ابتدا، خطوط کلى بحث را ترسیم نموده و سپس ضرورى‌ترین و کلیدى‌ترین مباحث را – بدون پرداختن به مطالب حاشیه‌اى و کم‌اهمیت – تحریر مى‌نماید.

از کتاب متن و ترجمه قانونچه فی الطب نسخ فراوانی وجود دارد که مراجعه به همه آنها در تصحیح، نه تنها کار مشکلی است، خلاف قواعد تصحیح نیز هست.

لاجرم، باید از میان این همه، معتبرترین و کامل‏ترین نسخه ‏ها را انتخاب کرد و به مقابله آنها با هم پرداخت.

لذا، از میان تمام نسخ موجود قانونچه، تنها چهار نسخه از آن که مورد توجه و اقبال صاحبان فن بود در این تصحیح مطمح نظر قرار گرفت و از میان آنها نیز تنها دو نسخه برگزیده شد:

این نسخه که کم ‏غلطترین نسخه قانونچه است به وسیله محمد عبد الاحد در سال ۱۹۰۸ م تصحیح شده و به تحشیه ابی داود عبد الله الفنجانی در سال ۱۳۲۶ ق به انضمام رساله قبریه بقراط در مطبعه مشتاق کتب‏خانه کویته پاکستان به همت حاجی گل محمد و حاجی محمود انتشار یافته است.

این نسخه که مورد وثوق اهل فن است در تصحیح کتابْ متن و ترجمه قانونچه فی الطب اساس قرار داده شده است.

(alt="https://portalesharat.com/courses/قانونچه/")

مفرح القلوب

الفصل الأوّل: فی الأرکانِ و الأمزِجَه

فصل اول: رکنها و مزاجها

أمّا الأرکان‏
الف. رکنها «۱»

فهى أجسامٌ بَسِیطَهٌ. و «۲» هی أجزاءٌ أوَّلیَّهٌ
رکنها که بنیاد بدن موجودات (انسان و

لِبَدَنِ الإِنسانِ و غَیرِهِ، الّتى لا یُمکِنُ أن تَنقَسِمَ الى أجسامٍ مُختَلِفَهِ الصُّوَرِ و الطَّبائِعِ. غیر انسان) بر آنها نهاده شده است، چهار جسم «۱» بسیطاند که تقسیم آنها به اجزائى که از نظر صورت و طبع «۲» مختلف باشند ممکن نیست. «۳»
و هى أربَعَهٌ: «۴»

این رکنها عبارتند از:
– النَّارُ، و هی حارَّهٌ یابِسَهٌ.
– آتش، که گرم و خشک است؛

– و الهَواءُ، و هو حارٌّ رَطبٌ.

– و الماءُ، و هو بارِدٌ رَطبٌ.

– و الأرضُ، و هی بارِدَهٌ یابِسَهٌ.

– هوا، که گرم و تر است؛

– آب، که سرد و تر است؛

– و زمین که سرد و خشک است.[۱]

و أمّا[۲] الأمزِجَهُ

ب. مزاجها[۳]

فَنَقُولُ:

مزاجها از ترکیب ارکان و تاثیر آنها در هم پدید مى‏آیند. بدین ترتیب که‏

إنَ‏[۴] الأرکانَ إذا تَصَغَّرَتْ أجزاؤُها و تَماسَّتْ، فَعَلَ‏[۵] بَعضُها فی بَعضٍ بِقُواها المُتَضادَّهِ و کَسَرَ کُلُّ واحِدٍ منها

شرح دوره قانونچه از حکیم رضی