كتاب القانون فى الطب

از شاه‏كارهاى علم پزشكى است كه به قلم شيخ الرئيس، حكيم، ابو على سينا، به رشته تحرير درآمده است.

اين اثر، پس از تأليف، مورد توجه پزشكان و محققان بسيارى قرار گرفت كه ترجمه، شرح و تحشيه‏ هاى گوناگون، مؤيد اين مدعا است.

ترجمه قانون

به زبان‏هاى مختلف از جمله كارهايى است كه پيرامون اين اثر انجام شده است. در اين ميان چندين ترجمه به زبان فارسى به چشم مى‏خورد؛

از جمله ترجمه‏هايى كه اخيراً از اين اثر صورت گرفته است، ترجمه فارسى به قلم آقاى عليرضا مسعودى است.

وى، در باره انگيزه‏اش پيرامون ترجمه قانون، چنين مى‏نويسد:

از ابتداى آشناييم با طب، به سراغ كتاب قانون شيخ الرئيس، ابو على سينا رفتم و ترجمه موجود از آن را براى استفاده تهيه كردم،

سپس به دليل نارسا بودن برخى عبارات، بهتر ديدم كه به متن عربى قانون مراجعه نمايم تا شايد از طريق زبان اصلى بهتر بتوانم با موضوع، ارتباط برقرار نموده و به نظريات طبى شيخ، واقف گردم و طبعاً در پاره‏اى از موارد به تطبيق ترجمه موجود از قانون با متن عربى آن مى‏پرداختم

و در اين بين به تفاوت‏هاى بسيارى در آن پى بردم؛ به طورى كه در بسيارى از موارد براى درك و اطمينان بهتر به ناچار بايد به متن عربى قانون مراجعه مى‏كردم و ترجمه نمى‏توانست من را از متن اصلى بى‏ نياز كند 

به تدريج با دقت بيشتر و با آشنايى با استاد محقق جناب آقاى اسماعيل ناظم، به اتفاق به اشتباهات اساسى و فاحش در برگرداندن متن عربى به فارسى برخورد نموديم

كه استفاده درست از يك كتاب علمى و فنى را دچار ترديد و آن را از درجه اعتماد و اعتبار ساقط مى‏نمود؛

آن هم كتابى به اهميت قانون كه مرجع و منبع بى‏بديل در علم طب شمرده مى‏شود، لذا به اين نكته توجه نموديم كه اگر بنا باشد طب سنتى از انزوا خارج گردد

و از اضمحلال نجات يابد، بايد كتاب‏هاى منبع و معتبر اين علم را دريافت و در اين زمينه از جمله كارهاى لازم، تصحيح و تنقيح و ترجمه دقيق متون و منابع اصيل اين علم مى‏باشد.

تصحيح و بازنويسى متون فارسى طب

به سبب تغييرات و تفاوت‏هايى كه در نوشتار و واژگان آن پديدار گرديده است و در كنار آن ترجمه متون عربى ضرورى مى‏باشد.( قانون در طب، ص 8- 9).

ساختار كتاب‏

كتاب قانون در پنج بخش( به تعبير مؤلف، در پنج كتاب)، به رشته تحرير درآمده است:

كتاب اول: مبانى و كليات طب.

كتاب دوم: داروهاى ساده.

كتاب سوم: بيمارى‏هاى جزيى كه در هر يك از اندام بدن از سر تا قدم رخ مى‏دهد.

كتاب چهارم: بيمارى‏هاى عمومى كه اختصاص به عضوى خاص ندارد، مثل تب‏ها.

كتاب پنجم: داروهاى مركب( قرابادين).

ترجمه اين اثر

نيز از همين ترتيب پيروى مى‏كند. البته آنچه از ترجمه اين كتاب تا كنون چاپ و منتشر شده تنها كتاب اول از كتاب‏هاى پنج‏گانه قانون است. در اين بخش از كتاب قانون كه خود، شامل شش بخش كوچك‏تر است،

اين مباحث مطرح مى‏شود:

1- تعريف و موضوع علم طب.

2- اركان.

3- مزاج‏ها.

4- اخلاط.

5- تشريح كه مفصل‏ترين بخش اين كتاب است.

6- قوا و افعال.

هر بخش از اين بخش‏هاى شش‏گانه، خود، به فصل‏هاى كوچك‏ترى تقسيم مى‏شود.

 محتوا

قانون، مشهورترين كتاب پزشكى طب سنتى است؛ از اين رو مشتاقان طب به اين كتاب توجه بسيارى دارند، ولى چون متن اين كتاب عربى است، كسانى كه با زبان عربى آشنايى ندارند، فهم اين اثر برايشان نامقدور است. افزون بر اين، نادرستى و تصحيف راه يافته به برخى از كلمات و عبارت‏هاى قانون، باعث شده فهم كتاب حتى براى آشنايان به زبان عربى هم چندان آسان نباشد.

اين دو امر استاد مسعودى را بر آن داشته كه دست به دو اقدام بزند: 1- ترجمه قانون به زبان فارسى.

2- تصحيح متن قانون بر اساس نسخ معتبر و موجود از آن.

البته قبل از ايشان شرفكندى تمامى كتاب قانون را به فارسى ترجمه نموده و هم‏چنين برخى از ناشران عرب ادعاى تصحيح اين اثر را نموده‏ اند، ولى نه ترجمه شرفكندى چندان معتبر است و نه ادعاى اين ناشران، درست.

استاد مسعودى در تصحيح متن كتاب، از چهار نسخه قانون و منابع فرعى ديگر از جمله ذخيره خوارزم‏شاهى بهره برده است.

[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][/vc_section]