كتاب متن و ترجمه قانونچه في الطب
كتاب متن و شرح قانونچه في الطب
کتاب قانونچه تأليف محمود بن محمد محمد چغیمنی از نگاشته‌هاى طبى قرن هفتم هجرى است.
اين كتاب، خلاصه‌ى تمام ابواب و سرفصل‌هاى مورد توجه در طب سنتى است كه به زبان عربى به رشته تحرير درآمده است
ساختار
کتاب، متن و ترجمه قانونچه في الطب مشتمل بر 10 مقاله است. اين مقالات ده‌گانه، به ترتيب مشتملند بر 5، 7، 5، 6، 10، 13، 18، 9، 8 و 13 فصل.
مقاله نخست:
در امور طبیعیه و شامل پنج فصل است. اين فصول، پيرامون اركان و مزاجها، اخلاط، اعضاء، نيروها و قوا و ساير امور طبیعیه است.
مقاله دوم:
در علم تشريح است كه شامل هفت فصل است.
استخوان‌ها، اعضاى مفرده، اعضاى مركب بدن، مانند مغز، چشم، گوش، زبان، ريه، قلب، پرده ديافراگم، معده و روده‌ها،
مقاله سوم:
درباره احوال بدن انسان از نظر صحت و مرض و اسباب و علائم آنها است
مقاله چهارم:
در بيان انواع نبض و حالات ادرار است.
مقاله پنجم:
در بيان روش‌هاى كلى تدبير تندرستان و درمان بيماران است. اين مقاله مشتمل بر ده فصل است
مقاله ششم:
در بيان بيمارى‌هاى ناحيه سر بوده و شامل سيزده فصل است.
مقاله هفتم:
در بيان بيمارى‌هاى اعضايى است كه از سينه تا زير ناف قرار دارند و در هيجده فصل تحرير شده است.
مقاله هشتم:
درباره بيمارى‌هاى اعضاى ديگر بدن است.
مقاله نهم:
به بيان تب‌ها و بيمارى‌هايى كه در ظاهر بدن آشكار مى‌شوند، اختصاص دارد.
مقاله دهم:
در باب ويژگى‌هاى خوردنى‌ها و نوشيدنى‌هاى متعارف است.
مؤلف در هر بخش
ابتدا، خطوط كلى بحث را ترسيم نموده و سپس ضرورى‌ترين و كليدى‌ترين مباحث را – بدون پرداختن به مطالب حاشيه‌اى و كم‌اهميت – تحرير مى‌نمايد.
از كتاب متن و ترجمه قانونچه في الطب نسخ فراواني وجود دارد كه مراجعه به همه آنها در تصحيح، نه تنها كار مشكلي است، خلاف قواعد تصحيح نيز هست.
لاجرم، بايد از ميان اين همه، معتبرترين و كاملترين نسخه ها را انتخاب كرد و به مقابله آنها با هم پرداخت.
لذا، از ميان تمام نسخ موجود قانونچه، تنها چهار نسخه از آن كه مورد توجه و اقبال صاحبان فن بود در اين تصحيح مطمح نظر قرار گرفت و از ميان آنها نيز تنها دو نسخه برگزيده شد:
اين نسخه كه كم غلطترين نسخه قانونچه است به وسيله محمد عبد الاحد در سال 1908 م تصحيح شده و به تحشيه ابي داود عبد الله الفنجاني در سال 1326 ق به انضمام رساله قبريه بقراط در مطبعه مشتاق كتبخانه كويته پاكستان به همت حاجي گل محمد و حاجي محمود انتشار يافته است.
اين نسخه كه مورد وثوق اهل فن است در تصحيح كتابْ متن و ترجمه قانونچه في الطب اساس قرار داده شده است.
(alt="https://portalesharat.com/courses/قانونچه/")
الفصل الأوّل: في الأركانِ و الأمزِجَة
فصل اول: ركنها و مزاجها
أمّا الأركان
الف. ركنها «1»
فهى أجسامٌ بَسِيطَةٌ. و «2» هي أجزاءٌ أوَّليَّةٌ
ركنها كه بنياد بدن موجودات (انسان و
لِبَدَنِ الإِنسانِ و غَيرِهِ، الّتى لا يُمكِنُ أن تَنقَسِمَ الى أجسامٍ مُختَلِفَةِ الصُّوَرِ و الطَّبائِعِ. غير انسان) بر آنها نهاده شده است، چهار جسم «1» بسيطاند كه تقسيم آنها به اجزائى كه از نظر صورت و طبع «2» مختلف باشند ممكن نيست. «3»
و هى أربَعَةٌ: «4»
اين ركنها عبارتند از:
– النَّارُ، و هي حارَّةٌ يابِسَةٌ.
– آتش، كه گرم و خشك است؛
– و الهَواءُ، و هو حارٌّ رَطبٌ.
– و الماءُ، و هو بارِدٌ رَطبٌ.
– و الأرضُ، و هي بارِدَةٌ يابِسَةٌ.
– هوا، كه گرم و تر است؛
– آب، كه سرد و تر است؛
– و زمين كه سرد و خشك است.[1]
و أمّا[2] الأمزِجَةُ
ب. مزاجها[3]
فَنَقُولُ:
مزاجها از تركيب اركان و تاثير آنها در هم پديد مىآيند. بدين ترتيب كه
إنَ[4] الأركانَ إذا تَصَغَّرَتْ أجزاؤُها و تَماسَّتْ، فَعَلَ[5] بَعضُها في بَعضٍ بِقُواها المُتَضادَّةِ و كَسَرَ كُلُّ واحِدٍ منها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.