کتاب اصول و مبانی نظری طب سنتی

 کتاب اصول و مبانى نظرى طب سنتى

گزيده ‏اى از كتاب نخستين ذخيره خوارزمشاهى تاليف اسماعيل جرجانى( 434- 530 ق) است

 با تصحيح و حواشى دكتر سيد جلال مصطفوى منتشر شده است.

مرحوم دكتر جلال مصطفوى با توجه به اهميت كتاب ذخيره خوارزمشاهى دست به تصحيح و حاشيه‏ زدن بر بخش نخست اين اثر ارزنده زده است.

وى در مقدمه ‏اى كه بر اين اثر نگاشته به انگيزه‏ اش براى اين كار تصريح نمى ‏نمايد

هر چند آنچه وى در ارزش و اعتبار طب سنتى و نيز كتاب ذخيره خوارزمشاهى نگاشته به خوبى انگيزه او را از اين امر نشان مى ‏دهد.

ساختار:

كتاب مشتمل بر يك مقدمه به قلم دكتر محمد مهدى اصفهانى و شش گفتار است كه هر گفتار خود به چندين باب تقسيم مى ‏شود.

 محتوا:

شخصيت علمى جرجانى و شهرت او بيش از آن است كه نياز به معرفى داشته باشد.

اين طبيب فرزانه در كتاب نخستين از مجلدات ده گانه ذخيره خوارزمشاهى شرحى شايسته درباره اصول مبانى طب سنتى دارد.

يكى از نقاط ابهام و تقريباً دشوار در طب سنتى:

بازشناسى اصول و مبانى آن و دريافت صحيح از مصطلحات متداول آن است كه به خصوص براى محققين زمان ما، به لحاظ آگاهى ‏هاى آنها از دانش‏هاى همچون فيزيولوژى، بيوشيمى و ساير علوم تجربى نيازمند توضيحاتى فراخور اين زمان و دانش روز است.

اهميت مسأله شناخت عناصر اربعه، اخلاط اركان و مزاج‏ها با عنوان بحث زيربنايى در طب سنتى به اندازه ‏اى است كه بدون آن نمى ‏توان به ارائه خدمات پزشكى متناسب، مبادرت ورزيد.

ذخيره خوارزمشاهى در مدت نهصد سالى كه از تاريخ تأليف آن مى‏ گذرد، همواره مانند قانون ابن سينا مورد مطالعه و استناد اهل علم و مخصوصاً پزشكان قديم بوده است.

نگارش فارسى اين اثر، تفصيل مطالب و تحقيقات و تجربيات شخصى مؤلف هر كدام ويژگى‏ هايى است كه بر ارزش اين اثر مى ‏افزايد محققان را به تأمل در نگاشته‏ هاى آن فرا مى ‏خواند.

حتى براى كسانى كه چندان علاقه‏ اى به طب سنتى ندارند ولى در حوزه ادبيات به تحقيق و پژوهش مشغول ‏اند،

كتاب ذخيره خوارزمشاهى متنى بسيار سودمند و مفيد است.

حواشى سودمند و عالمانه مرحوم دكتر جلال مصطفوى نيز ارزش اين اثر را دو چندان نموده است.

عناوين گفتارهاى شش‏گانه كتاب و تعداد ابواب هر يك بدين ترتيب است:

1. حد طب و منفعت آن و ياد كردن حال مايه‏ ها( سه باب)

2. معرفت مزاج( هشت باب)؛

3. خلطهاى چهارگونه( شش باب)؛

4. تشريح اندام‏هاى يكسان كه در پنج جزء، استخوان‏ها و غضروف‏ها، عضلات، اعصاب، رگها و شريان‏ها را تشريح كرده است؛

5. تشريح اندام‏هاى مركب( 17 باب)؛

6. قوت‏ها( پنج باب)