کتاب الخصال / ترجمه کمرهای
کتاب الخصال ترجمه آية ا… محمد باقر كمره اى مىباشد.
کتاب خصال صدوق از كتب معتبره اخبار اماميّه در باب مسائل اجتماعى، اخلاقى و دينى است.
نگاهى به ترجمه کتاب الخصال :
هركس بتواند متنى را بطور مستقيم بخواند و آنرا دريابد و در فضاى متن قرار گيرد اين بهترين حالت است امّا اين حالت براى افراد كمى اتفاق مىافتد و براى افراد خاصى شدنى است در نتيجه ضرورت ترجمه احساس مىشود.
مترجم بايد براى اين كار، نخست متن را بفهمد و سپس براى خواننده توضيح دهد.
مترجم مىكوشد آنچه را كه در متن اصلى کتاب الخصال وجود دارد براى خواننده اى به زبان ديگر مفهوم سازد.
و اين زمانى ميسّر است كه ميان افق فرهنگ متن اصلى و مترجم امروزى اختلاف فرهنگى زيادى نباشد تا مسئله ساز نشود
و زمانى كه ميان افق فرهنگى مترجم با افق اصلى امتزاج حاصل شود مىتوان انتظار داشت متن ترجمه شده با متن اصلى يكسان است لذا اگر مىبينيم غالب ترجمه هاى متون حديثى درست و بى هيچ آرايه هاى كلامى منتقل شده اند به دليل يگانگى افقهاى آنهاست و ترجمه آية ا… كمرهاى از اين قبيل است
با اينكه ترجمه ايشان متأثر از تركيب زبان عربى و متن حديث است يعنى فعلها معمولا در اول جمله مى آيد و حال آنكه در فارسى فعل بايد در آخر جمله بيايد يا به عبارت ديگر ترجمه ها تقريبا به شيوه تحت اللفظى است
جلد اول کتاب الخصال حديث 66 صفحه 73 عن ابى عبد الله( ع) قال: اصبر على اعداء النعم فانك لن تكافى من عصى الله فيك بافضل من ان تطيع الله فيه« امام ششم فرمود: صبر كن بر دشمنان نعمت اللهى يعنى حسودان زيرا نمىتوانى بكسى كه خدا درباره تو معصيت مىكند پاداشى بهتر از اين بدهى كه خدا مرا درباره او اطاعت كنى.»
حديث 45 از همين جلد صفحه 69: الى امير المؤمنين قال: كونوا على قبول العمل اشد عناية منكم على العمل الزهد فى الدنيا قصر الامل و شكر كل نعمه الودع عما حرّم الله عز و جل من اسخطبدنه ارضى ربه و من لم يسخط بدنه عصى ربه« امير المؤمنين( ع) فرمود: قبول شدن عمل را از خود عمل بيشتر اهميّت بدهيد، در دنيا زهد كوتاه كردن آرزو است و شكر هر نعمتى كناره گيرى از حرامهاى الهى است كسى كه تن خود را تعب داد خداى خود را خشنود كرد و كسى كه تن خود را تعب نداد معصيّت خدا را نموده»
و نمونه هاى ديگرى كه در کتاب الخصال خواهيد ديد و در مجموع روان و سليس و خوشخوان نيست و اين اشكال ترجمه تحت اللفظى مىباشد:
و به همين دليل معمولا بعد از ترجمه كلمه شرح يا معنى يا توضيح آورده مىشود تا با جملات ديگر معنا و مفهوم را براى خواننده روشنتر نمايند. اگر اينگونه توضيحات و شروح نباشد خواننده بايد با كمى تأمل و انديشه متوجّه معنا شود.
کتاب الخصال
ساختار و محتوای کتاب الخصال:
يكى از ويژگيهاى مهم در مترجم اين است كه معمولا پس از اتمام كار، در مقدّمه كتاب به معرفى كتاب، مؤلف، نسخه هاى مورد اعتماد، نحوه تحقيق و شيوه ترجمه مىپردازد.
آية ا… كمره اى در جلد اوّل کتاب الخصال كه از دو مقدّمه و 4 فصل در 60 صفحه مىباشد، مباحث مهمّى از مكتب شيخ صدوق را مطرح كه قابل تامل و بررسى است.
مقدمه اوّل
به بيان اهميّت حسن اخلاق در جامعه بشرى اشاره مىكند
و به تعليمات انبياء و روش آنها در تهذيب نفوس كه يك روش ابتكارى و نو بود مىپردازد كه هر انسانى كه يك دوره تربيت آنها را طى مىكرد داراى روحى مىشد كه او را از عالم زمينى جدا و به تمام فرشتگان ميرسيد.
مقدمه دوم
در شرح حال شيخ صدوق و روزگارى كه او در آن زيست ميكرده هم از لحاظ تاريخى و هم از لحاظ سياسى و چگونگى همكارى شيخ با سياستمداران دوران خود.
فصل اوّل روش نگارش شيخ در بيان تاريخ و داستان نويسى كه از سه روش رومانتيك، كلاسيك فلسفه تاريخى و كلاسيك تاريخ ساده، روش اخير را برمىگزيند. شيخ داستانهاى تاريخى را با عبارتى ساده مىنوشت همچنانكه بر زبان مى راند.
كتب تاريخى صدر اسلام تا اواسط قرن 4 هجرى مانند سيره ابن هشام، تاريخ طبرى و كامل ابن اثير گواه اين مطلب است. سبب اين نوع نگارش، وفورلغات كه در آن دوره دائر و معمول بوده و ديگر اصرار زياد خود صدوق و پدرش بر نصوص صادره از ائمه معصومين( ع) خصوصا نظر به اينكه اكثر تاليفات آنها جمعآورى متن روايات است و كمتر از خود بيانى آوردهاند.
قلم صدوق، قلم علمى و دينى بوده برخلاف ديگر نويسندگان كه قلم ادبى را برگزيده بودند.
نمونه هايى از اين سبك ساده داستان تاليف من لا يحضره الفقيه، عيون اخبار الرضا و خطبه هاى من لا يحضره الفقيه و التوحيد است كه جمله هاى كوتاه و بسيار بليغ و شيوا آورده است. فصل دوم روش و نظام تعليم و تربيت دينى در مكتب شيخ صدوق است كه روش او طريقه پيغمبر( ص) و ائمه( ع) و بزرگان صدر اسلام مىباشد.
او كليه مطالب و شرائع مذهب اسلام را با همان زبان آورنده شريعت و اوصياى او تعليم مىداد زيرا اين روش در خور فهم همه افراد بود و بر همگان تأثير داشت زيرا اگر روش متكلمين و فيلسوفان در تعليم تربيت و هدايت مردم مؤثرتر و كارسازتر بود آن طريق را پيامبر و اوصياى او بكار مىبردند.
اين انتخاب صدوق( ره) در روش تعليم و تربيت بخاطر عجز او از استدلالات منطقى و فلسفى نبوده و نه از روى اخبارگرى بلكه فيلسوفى دينى و مجتهدى عالىمقام است و اختلاف او با سايرين يك اختلاف مبنايى است،
گواه اين تحقيقات علمى شرح حديث منزلت و غدير در معانى الاخبار است.
فصل سوم: اساس دعوت پيامبران الهى توليد عقيده و ايمان در افراد بشر است و شاهكار اسلام و عظمت پيامبر( ص) همه اين بود كه در مدّت كوتاه مردان و زنانى با عقيده و ايمان تربيت كرد.
1- آيا پيامبر( ص) براى دميدن روح ايمان و تربيت آنها از فلسفه و از روش مشائيل، اشراقيون و مسلك تصوف و عرفان استفاده نمود بر اسلام براى تربيت بشر، زبانى ساده و عموم فهم ابتكار كرد كه مصدر و مبداء آن قرآن مجيد و سپس بيانات پيامبر( ص)، امامان( ع) و پس از غيبت امام عصر( عج) توضيحات و بيان علماى بزرگ اسلام در شرح و تحليل همان روش قرآن مىباشد.
پس روش مكتب صدوق( ره) هم در بيان هر موضوع از موضوعات دينى به همان تعبير و بيانى است كه زبان قرآن و اخبار اداء كرده است، مانند اخبار كتاب التوحيد كه احتجاجاتى است كه امام( ع) در برابر مادىگرايان دوره خود در اثبات عقايد اسلام اظهار داشته است.
فصل چهارم: حكم الهى و فتواى شرع مقدس را چگونه بايد بيان نمود؟
آية ا… كمره اى پاسخ ميدهد افتاء سه دوره را طى كرده اول از عصر پيامبر( ص) تا اوائل عصر غيبت كه دوره اصول اربعمائه نام دارد. دوم دوره مجامع( مدرسه كلينى) كه طول غيبت صغرى بود،
دوره جمع آورى و تنظيم اصول اربعمائه. سوم دوره خلاصه نويسى مجامع و كتب بزرگ احكام از اواخر دوره غيبت صغرى شروع و در آغاز غيبت كبرى توسط شيخ صدوق رسمى گرديد.
در تمام اين دوره ها و نزد همه علماى مذهب از زبان پيامبر( ص) تا دوره صدوق اين اصل مسلّم بود كه بايد حكم خدا را با زبان و تعبير معصوم( ع) ادا كرد. ادله اين حكم يكى تعبيرات خود ائمه معصومين( ع) براى عموم مكلفين رساتر و مفهومتر است.
دوم دستور خصوصى از جمله حديث اللهم ارحم خلفائى ثلاثا قيل يا رسول الله و من خلفاؤك قال الذين ياتون بعدى يروون حديثى و سنّتى و توقيع معروف بخط امام عصر( عج) بتوسط محمد بن عثمان براى اسحاق بن يعقوب صادر شده است و ديگر سوال حسين بن روح از امام عسگرى( ع) و دليل آخر اجماع و سيرة تمام فقهاء تا اوائل قرن 4 هجرى.
و اين روش در مقام بيان احكام كه همان نقل روايت و نصوص صادره اكتفاء مىشد همان روش در مكتب شيخ صدوق( ره) جارى است. انحراف از اين روش و نظام چه موقع شروع و تا كجا كشيد و چه آثارى بوجود آورد؟ سؤالاتى است كه آية ا… كمره اى در كتاب به آنها پاسخ مناسب داده است.
جلد دوم کتاب الخصال يك مقدمه 90 صفحه اى دارد كه مباحث امامت و خلافت اسلامى از نظر نصوص و هم از منظر لياقت و شايستگى حضرت امير المؤمنين( ع) بررسى شخصيت ابو طالب، فداكاريها و كوششهاى او براى اسلام و پيامبر( ص) نقل قصيده ابو طالب از سيره ابن هشام و دستور العمل حكومتى امير المؤمنين( ع) به مالك اشتر.
مرحوم كمره اى در مقدّمه جلد اوّل کتاب الخصال بيان مىكند كه روات سند هر روايت را حذف نموده و سپس طرق شيخ را در روايات كتاب در آخر ضبط كرده و به ذكر متن احاديث و عنوانهاى مطالب اكتفاء شده تا دسترسى به آنها سهلتر و مفيدتر باشد
و ايشان فهرستى از اساتيد شيخ صدوق( ره) و روايات مسلسل كتاب خصال فراهم كرده و اسانيد هر طبقه و بابى را به ترتيب روايات كتاب درج نموده است.
و ديگر از ويژگيهاى ترجمه ايشان توضيحات و شرحهايى كه براى بهتر فهميدن احاديث آورده مخصوصا اين شرحها در جلد دوم بيشتر به چشم مى آيد و مشكلات فهم احاديث را برطرف مىكند.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.