کتاب فتح السبل

کتاب فتح السبل كتابى است كه مولف در آن به ظهور و سير تطور علم كلام در حوزه انديشه و تفكر اسلامى كه منجر به پيدايى( انشعاب مسلمانان به) فرق و نحل متفاوت همچون معتزله، اشاعره، اماميه و… شد مى پردازد.

در اين نوشتار موضوع اختلافى وصايت و خلافت و احتجاجات طرفداران هر يك، نيز باورها و ديدگاههاى اساسى مذهب اماميه و مذاهب اربعه مورد بحث قرار گرفته است.

ساختار كتاب‏ کتاب فتح السبل

اين اثر مشتمل بر يك مقدمه و سه فاتحه مى باشد. فاتحه سوم خود مشتمل بر دو منهج است.

در مقدمه كتاب مولف به دو ويژگى از ويژگى هاى جوهر انسان كه يكى علم به معقولات و حقائق كليه و ديگرى عمل خير ناشى از اراده عقلى محض كه عارى از شوائب شهوت است اشاره مى كند.

پس از آن به بيان معناى ايمان و عمل صالح پرداخته و براى رسيدن به خداوند دو راه باطن و ظاهر معرفى مى نمايد.

فاتحه اولى

به بيان حقيقت علم كلام و حكمت و اختلاف ديدگاه علما در اين باره اختصاص يافته است.

فاتحه ثانيه

به بيان سبب پيدايش فن كلام و جدال و حدوث اشعريت و اعتزال اختصاص يافته و در آن به معرفى فن كلامى كه بر نهج صواب است و نيز تفاوت آن با حكمت پرداخته شده ا ست.

فاتحه ثالثه

به بيان طريقه باطن و كيفيت سلوك اين طريقه اختصاص يافته است. اين فاتحه خود مشتمل بر دو منهج است:

منهج اول به بيان روش حكما

منهج دوم به بيان روش صوفيه و عرفا در اين باره اختصاص يافته است.

منهج دوم اين فاتحه خود مشتمل بر دو نمايش است:

نمايش اول( درتمهيد مقدمات و شرائط هدايت) هشت تنبيه ذيل را در بر مى گيرد:

1- در تحصيل صحت نيت‏

2- دنيا دار تكليف است.

3- عدم التفات به كثرت قوم‏

4- در تبيين حال صحابه‏

5- در احوال طبقه اماميه‏

6- در وجوب عصمت امام و نص بر او

7- در بيان تقيه و جواز آن‏

8- در بيان مخالفت اهل سنت‏

نمايش دوم از اين منهج به ذكر نصوص خفيه اى كه درباره امامت حضرت اميرالمومنين عليه السلام وارد شده اختصاص يافته است.

مولف مراد خود از نصوص خفيه را آن دسته نصوص معرفى مى كند كه براى دلالت بر مقصود به نوعى از استدلال نيازمند مى باشند.

وى معتقد است اين قبيل نصوص به مراتب بيشتر از نصوص جليه اى است كه بر امامت آن حضرت دلالت دارد و كتب عامه مملو از اين قبيل نصوص است. مولف در اين زمينه به آياتى چون آيه ولايت و روايات متواترى چون حديث قدير استناد مى كند و به شبهات مخالفين پاسخ مى گويد.