کتاب قراضه طبيعيات
قراضه طبيعيات كتابى است فارسى در طبيعيات كه البته انتسابش به شيخ الرئيس محرز نمى باشد.در تتمه ى اصول الحكمة، اين رساله، به ابو سعيد محمد غانمى نسبت داده شده است.
زمان تأليف كتاب، اواخر قرن پنجم يا اوايل قرن ششم هجرى تخمين زده شده است.
قراضه طبيعيات را مىتوان كتابى دانست كه از گزند حوادث روزگار مصون مانده و تا به امروز دست نخورده به دست ما رسيده است.نام كتاب برگرفته از متن است كه نشان مىدهد مؤلف خود اين نام را براى كتاب خود انتخاب نموده است.
قراضه، به معنى ريزه بوده كه در عربى و فارسى به همين معنا و مشابه هاى آن به كار مىرود. اين كلمه در عنوان كتابهاى مختلفى به كار رفته است كه از آن جمله مىتوان به« قراضة المذهب فى نقد شعر العرب» اشاره كرد.
كتاب حاضر به فرمان اميرى نوشته شده كه نامش در متن كتاب موجود نمىباشد.
ساختار کتاب قراضه طبيعيات
كتاب، طبق آنچه مؤلف خود بيان كرده در چهار فصل مى باشد:
فصل اول در مسائل حيوانى است و شانزده باب دارد،
فصل دوم در مسائل نباتى است و هشت باب دارد،
فصل سوم در مسائل معدنى است و داراى ده باب مىباشد
فصل چهارم در مسائل نوادر بوده و شانزده باب دارد كه مجموعاً پنجاه باب مىگردد.
مؤلف، در كتاب خود از آثار دانشمندان بسيارى همچون حكماى مشّاء يونانى و ابو ريحان بيرونى به طور خاص بهره برده است
محتوای کتاب قراضه طبيعيات
مؤلف، در مقدمه پس از ستايش آفريدگار و درود فرستادن بر پيغمبر و اهل بيت و ياران او، از اراده اميرى سخن گفته كه طالب جمع آورى همه علوم در نزد خود بوده است و مؤلف به امتثال امر او اقدام نموده است.
وى بعد از اشاره اى به فصول كتاب، وارد فصل اول كتاب كه در مسائل حيوانى است مى گردد. او نخست عناوين شانزده باب اين فصل را كه هر يك سؤالاتى هستند در باره مسائل حيوانى، مطرح مى كندكه از اهم آنها مى توان به موارد زیر اشاره داشت :
به علت راست قامت بودن انسان
علت احمق ناميدن افراد خيلى بلند قامت
علت اينكه برخى از حيوانات مىتوانند گوش خود را بجنبانند
علت گردن نداشتن فيل و خوك
علت ضعف ديد مورچه در مقابل قوت زياد حس بويايى
علت دندان پيشين زيرين نداشتن بعضى حيوانات
علت روييدن موى بيشتر و درشتتر بر قسمت جلوى بدن انسان.
مؤلف، بعد از عنوان كردن اين شانزده سؤال، به پاسخ آنها مىپردازد؛
براى نمونه علت راست قامتى انسان را صاحب فكر بودن وى دانسته و مىگويد: فكر كردن با راستى و ثبات همآهنگ تر مىباشد…
در فصل دوم كه هشت باب دارد، مطالبى مانند :
علت دو نيم شدن بعضى از حبوبات،
دليل سردى كافور با وجود تلخيش با اينكه همه ى تلخها گرمند
و علت زود بخار شدن سركه و… مطرح شده است؛
براى نمونه وى علت اينكه وقتى سركه روى زمين ريخته مى شود زود محو مى گردد را اين مىداند
كه سركه لطيف است و غواص و به محض ريخته شدن، به سرعت در منافذ زمين فرو رفته و اثرى از آن باقى نمى ماند.
در فصل سوم كه داراى ده باب است:
سفيد شدن ياقوت سرخ هنگام مواجهه با آتش،
زود گرم شدن آب در ظروف آهنى نسبت به ظروف مسى و… آن مطرح شده است؛
مثلا وى، سفيد شدن ياقوت در آتش را از خواص آتش مىداند كه تبييض اشيا با آتش صورت مىگيرد.
در آخرين و چهارمين فصل كه به قول مؤلف اندر مسائل نوادر است،
شانزده مسئله مطرح گرديده كه ما به نمونه هايى از آنها اشاره مى نماييم:
چرا در شب وقتى به لباسى كه تازه شسته شده يا به پشت گربه دست ماليده شود، از آن جرقه برمى آيد؟
چرا وقتى از پشت بلور گرد به اشيا نگاه مىكنيم، وارونه ديده مىشود؟
چرا سياه كردن اشياى سفيد زودتر از سفيد كردن سياه انجام مىگردد؟
چرا در صحرا انعكاس صدا نيست ولى در كوه هست؟
چه مقدار از كشتى وارد آب مىگردد؟
چرا روشنايى ماه خالصتر و سفيدتر از روشنايى خورشيد است؟
سبب رعد و برق و بارانى كه از ابر پديد مى آيد چيست؟
در انتهاى كتاب، پاره اى توضيحات در مورد مسائل گوناگون توسط محقق كتاب ذكر شده است.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.