[real3dflipbook id=’64’]
کتاب مكاتبات خواجه احمد غزالى با عين القضات همدانى
رابطه يك شاگرد با استاد يا مريد با شيخ در تصوف همواره رابطه اى خصوصى و سرى بوده است.
صرف نظر از احساسات و عواطف غير قابل وصفى كه در دل هريك از ايشان نسبت به ديگرى وجود دارد، نكته هائى نيز هست كه طرفين خود را ملزم به كتمان آنها مى دانند.
استاد يا شيخ محرم اسرار سالك است و از طرف ديگر بنا بر پيمانى كه مريد با شيخ در هنگام بيعت بسته است متعهد است كه آن نكات و اسرار را از هر كس جز پير پوشيده نگاه دارد.
از اينجاست كه هر قدر در تصوف در مورد رابطه يك مريد با مرشدش سخن گفته شود، باز به حقيقت ارتباط آن دو كه اصلا باطنى و معنوى است نمى توان پى برد
شرح نوشتار کتاب مكاتبات خواجه احمد غزالى
يكى از مهمترين اسنادى كه در اين خصوص از دست حوادث بى امان تاريخ مصون مانده نامه هائى است كه ميان خواجه احمد غزالى و مريد و شاگردش عين القضاة همدانى رد و بدل شده است.
اين نامه ها كه هيچيك از آنها تاكنون به چاپ نرسيده است بطور كلى نشان دهنده وظيفه مهمى است كه يك استاد نسبت به شاگردش داشته
آن همانا حل مشكلات و مسائلى بوده كه در طول سفر معنوى براى سالك پيش مى آمده است.
قبل از اينكه خصوصيات اين اسناد و اهميت آنها را بيان كنيم، بهتر است اجمالا نكته اى چند درباره اين شيخ و مريد از باب تذكر نقل كنيم.
معرفی شخصیت کتاب مكاتبات خواجه احمد غزالى
خواجه احمد غزالى برادر حجت الاسلام امام محمد غزالى (450- 505 ه.) يكى از مشايخ بزرگ نيمه قرن پنجم و اوائل قرن ششم هجرى است.
وى كه دو سه سال پس از برادرش محمد در طابران طوس بدنيا آمده بود
بعد از فوت پدر همراه برادر زمانى تحت سرپرستى ابو على راذكانى قرار گرفت و سپس به مدرسه فرستاده شد
علوم زمان خويش چون صرف و نحو و كلام و فقه و اصول و حديث را بياموخت و سپس راهى نيشابور شد
و در آنجا توسط شيخ ابو بكر نساج طوسى دستگيرى شد.
ديرى نپائيد كه خواجه احمد مراحل سير و سلوك را يكى پس از ديگرى پشت سر گذاشت و از خواص مريدان شيخ ابو بكر شد،
پس از فوت او در سال 487 جانشين وى گرديد. از آن به بعد خواجه رخت سفر بست
و به شهرهاى مختلف از جمله مراغه و تبريز و قزوين و همدان و اصفهان و حتى بغداد مسافرت كرد و در طى اين سفرها به وعظ و نصيحت عامه مسلمانان و دستگيرى خواص ايشان پرداخت.
اقامتگاه خواجه در اواخر عمرش ظاهرا شهر قزوين بود
و در همين شهر به سال 520 هجرى خرقه تهى كرد و در محله اى كه امروز به احمديه معروف است مدفون گرديد. رحمة اللّه عليه.
شاگردان
در ميان كسانى كه توسط خواجه احمد وارد طريقت شدند :
از شيخ ابو النجيب سهروردى (490- 563) عموى شهاب الدين عبد القاهر سهروردى مؤسس طريقه سهرورديه و ابو الفضل بغدادى كه طريقه نعمت اللهيه از او منشعب شده
همچنين از احمد كاتبى بلخى كه سلسله مولويه از او انشعاب يافته است مىتوان نام برد.
اما از همه مريدان خواجه معروفتر ابو المعالى عبد اللّه بن محمد الميانجى الهمدانى مشهور به عين القضاة است.
عين القضاة در سال 492 در همدان بدنيا آمد و احتمالا در همانجا به فراگرفتن علوم ادبى و فقه و اصول و حديث و كلام و فلسفه پرداخت .
تا اينكه در سن بيست و يك سالگى بر اثر ديدن يك واقعه دچار يك بحران روحى وفكرى گرديد و همين بحران سرانجام منجر به ملاقات او با خواجه احمد غزالى شد.
كسانى كه با تبيين اهل سلوك از حوادث روزگار بخصوص برخوردهاى مريدان و پيران آشنايى دارند
تعجب نخواهند كرد از اينكه بگوئيم چه بسا علت آمدن خواجه به همدان همين بحران روحى و فكرى عين القضاة بوده و اين ملاقات تصادفى نبوده است.
آتش شوق و نيروى طلب قاضى خواجه را به همدان آورد تا از او دستگيرى كند، چنانكه عين القضاة خود دراينباره مىنويسد:
دست تقدير سيد و مولاى من، شيخ و امام اجل، سلطان طريقت و ترجمان حقيقت، ابو الفتوح احمد بن محمد بن محمد بن غزالى را به همدان كه جايگاه من بود آورد
و در كمتر از بيست روز كه در خدمتش بودم پرده حيرت از روى آن (واقعه) برداشته شد و من شاهد حقيقت آن گشتم.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.