کتاب مکاتیب سنایی 

حکیم سنایى

در طراز اول گویندگان فارسى محسوب مى‏شود و او همواره مورد توجه علاقه‏ مندان قرار گرفته و پیش شاعران و ادیبان احترام فراوان داشته است.

سنایى نخستین شاعرى است که افکار تصوف و عرفان را با ذوق شعرى آمیخته و در قالب نظم درآورده است.

نسخه نخستین از مجموعه نامه‏ هاى سنایى شامل کلیاتى است که در کتابخانه دیوان هند لندن به‏ عنوان اشعار سنایى زیر شماره ۹۲۷ مضبوط است

این نسخه بر اغلب آثار منثور و منظوم حاوى است و به ‏ترتیب نو تهیه شده و اقلا سه نسخه از این ترتیب در دست است.

محتوای کتاب  مکاتیب سنایی

مکاتیب سنایی “مجموعه ای است متشکل از هفده نامه از “سنایی غزنوی “که حکیم آنها را برای افراد و شخصیت های مختلف عصر خویش نگاشته است .متن هر یک از نامه ها با آیات، احادیث و اشعار همراه شده است

این نسخه شامل مندرجات زیر است که پس از نقل مقدمه سنایى که همراه دیوان چاپ مدرس و چاپ مظاهر مصفا و حدیقه الحقیقه چاپ مدرس منتشر شده، از طرف مرتب دست‏نویس توضیح داده شده‏

هم چنانکه اشعار این شاعر،شامل معارف و حقایق عرفانی و حکمی و اندیشه‌های دینی و زهد و وعظ و تمثیلات تعلیمی است مکاتیب یا نامه‌هائی‌ دارد که،گرچه از نظر کمیت در برابر آثار منظوم این‌ شاعر،بسیار اندک می‌باشد

لیکن از نظر کیفیت و شیوهء بیان و سبک نگارش و تبیین و روشن کردن‌ حقایق تاریخی و نمایان کردن شخصیت بزرگان و دانشمندان معاصر سنائی و زدودن غبار اوهام جهالت‌ از پیرامون شخصیت نوابغی چون حکیم عمر خیام‌ نیشابوری،از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

قسم اول در نامه‏ ها و جوابها که وى نوشته است.

قسم دوم در توحید رب العالمین جل جلاله.

قسم سیوم در نعت پیغمبر محمد مصطفى صلوات اللّه و سلامه.

قسم چهارم اندر موعظه و زهد و حکمت.

قسم پنجم در مدحیات و مراثى.

قسم ششم در غزلیات.

قسم هفتم فى المقطعات و المراثى و الهزلیات.

قسم هشتم در رباعیات.

قسم نهم در مراتب حال انسانى که آن را کنوز الرموز خوانند و سیر العباد الى المعاد نیز خوانند.

قسم دهم در کارنامه بلخ که به بلخ نوشته بود و سنایى ‏آباد فى الزهد و الموعظه و السلوک و العشق.

نثر کتاب مکاتیب سنایی  بینابین و در واقع نمونه‌ای است از نثر منشآت و ترسلات در این دوره که از نثر مرسل فنی‌تر است

هرچند مکاتیب سنایی تمام مختصات نثر فنی را کم‌وبیش داراست اما از مقایسه اجمالی آن با دیگر آثار منثور این دوره درمی‌یابیم که مختصات نثر مصنوع در آثار قبل از آن مانند چهار مقاله نظامی عروضی کم‌رنگ‎تر و در آثار بعدازآن  مانند منشآت خاقانی پررنگ‎تر است

یعنی ضمن اینکه سیر تکاملی نثر را از ساده به مصنوع نشان می‌دهد، بیانگر این است که سنایی در کاربرد مختصات نثر فنی جانب اعتدال را فرو نگذاشته است