کتاب دفاع از تشیع ( ترجمه الفصول المختارة للمفيد)
مجالس در مناظرات ترجمه فارسى كتاب الفصول المختارة من العيون و المحاسن اثر شيخ مفيد است، پيرامون مناظرات شيخ مفيد درباره مباحث امامت، كه توسط آقا جمال خوانسارى ترجمه گشته است.
محتوا کتاب دفاع از تشیع
سده چهارم تاريخ اسلام، سده اى پر جوش و خروش بود، پر جوش و خروش در سياست، و پر جوش و خروش در علم. سيصد سال از ظهور اسلام می گذشت.
فلسفه يونان ترجمه شده بود. كتابهايى ديگر نيز در حوزه علوم مسلمين پا گذاشته بود. پيروان سياستهاى گوناگون، سرتاسر ممالك اسلام را ميدان تكاپوى خويش قرار داده بودند.
در حديث و تفسير كتابهايى تأليف شده بود. محدّثان و مفسران آراء خود را اظهار كرده بودند. كتابهايى در تاريخ اسلام، و تاريخ خلافت اسلامى، گردآورى شده بود، كه پيشينه اسلام را، اگر چه با نقص و جانبدارى، پيش چشمها می گذاشت.
عقايدشناسان و متكلّمان به مكتبهاى خود شكل داده بودند. پايه هاى مذاهب فقهى ريخته شده بود، و مردم در پيروى از فقيهان دسته بندى شده بودند.
شهر بغداد در آن روزگار، به عنوان مهمترين مركز علمى و سياسى جهان اسلام به شمار می رفت و از ويژگی هاى خاصى برخوردار بود. آل بويه و حمدانيان كه شيعه مذهب بودند، قدرت يافته و از دانشمندان شيعه حمايت می كردند يا حداقل از آن آزار و اذيتها كه قبلا به شيعيان میرسيد، جلوگيرى میكردند و اين فرصت خوبى بود تا دانشمندان شيعه از حقانيّت مذهب اماميّه دفاع نمايند.
شيخ مفيد اين مسئوليّت بزرگ را در بغداد به عهده داشت و شاگردان برجسته اى از قبيل شريف رضى، سيّد مرتضى، شيخ طوسى، ابوالعباس نجاشى، قاضى ابوالفتح كراچى و… را تربيت نمود كه هر كدام در دفاع از مبانى شيعه تلاشهاى چشمگيرى انجام دادند و از طرف ديگر شيخ مفيد با بزرگان فرقه معتزله و اشاعره و مذاهب گوناگون اهل سنت و حتى فرقه هاى شيعه از قبيل زيديه و اسماعيليه به بحث و مناظره حضورى و شفاهى می پرداخت، كه نمونه هاى آن را در كتاب ارزنده« الفصول المختاره» می بينيم.
استاد محمدرضا حكيمى می فرمايد:
« الفصول المختاره كتابى است پر مطلب و مفيد، بويژه از اين نظر، كه در آن، مناظره هاى بسيارى آورده شده است. و ديدن اين مناظره ها، قدرت استدلال و شيوه« بحث مفيد» را به نگهبانان حقايق اعتقادى، بخصوص طلاب جوان، می آموزد…».
آقا جمال خوانسارى نيز در مقدمه ترجمه اش می فرمايد:
« مشتمل بر بسى از فوائد و معانى دقيقه و مناظرات لطيفه است و الحقّ هر بابى از آن بوستانى است پرگل و ريحان و روضهاى است، مزيّن به لاله نعمان و هر مجلسى از آن به زينت مملوّ از نكته هاى غريب تمام قدسى وطن و فكرهاى نازك جمله گل پيرهن…».
ارزش ديگر اين كتاب اين است كه اين گفتگوها، اختلاف نظر شيعه با معتزله را نشان مىدهد و برداشت غلط آدام متز- شرقشناس سوئيسى- را باطل می كند، چرا كه او شيعه را وارث و ثمره معتزله می داند! چنان كه می نويسد:
« از نظر عقايد و روش كلامى، شيعه وارث معتزله است و كم اعتنايى معتزليان به نقليّات از جمله مواردى بود كه با مقاصد شيعه می ساخت. شيعه در قرن چهارم مكتب كلامى خاص نداشت و مثلا عضدالدوله كه از فرمانروايان متمايل به تشيّع بود، طبق مذهب معتزله عمل مىنمود، از فرمانروايان قرن چهارم تنها فاطميان شيعه بودند كه به تصريح« مقدسى» در بيشتر مبادى با معتزله توافق داشتند…».
نام كامل كتاب« الفصول المختاره من العيون و المحاسن» است و همان طور كه از ديباچه كتاب به دست مىآيد، اين كتاب برگزيده اى از مطالب دو كتاب شيخ مفيد؛ يعنى كتاب« المجالس المحفوظه فى فنون الكلام» و كتاب« المجالس المحفوظه فى فنون الكلام» مىباشد.
البته از اين دو كتاب اطلاعى در دست نيست جز اينكه خود شيخ مفيد در كتاب« الافصاح فى الامامه» بحثى در باره آيه نزول سكينه( آيه 26، سوره فتح) می كند و تفصيل آن را به كتاب« العيون و المحاسن» خود ارجاع مىدهد
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.