ايضاح الاشتباه في أسماء الرواة

[real3dflipbook pdf=”https://portalesharat.net/wp-content/uploads/2019/12/iza.pdf” mode=”lightbox”]

اثر حسن بن يوسف بن مطهر حلى، به زبان عربى، پيرامون معرفت اسماء محدثين و رجال اسانيد و ضبط آنها و اسماء آباء و انساب و القاب آنهاست و توسط شيخ محمد الحسّون مورد تحقيق قرار گرفته است.

اسامى متعددى براى اين كتاب ذكر شده است، از قبيل:

« إيضاح الاشتباه في ضبط ألفاظ أسامي الرجال و نسبهم»

« إيضاح الاشتباه في أحوال الرجال»

« إيضاح الاشتباه في أسامي الرواة»

« إيضاح الاشتباه في ضبط تراجم الرجال»، ولى صحيح همان است كه در عنوان مقاله ذكر شد.

ساختار کتاب ايضاح الاشتباه

اين كتاب از جمله آثار گران‏قدر و سودمند رجالى علامه حلى است.

كتاب بر اساس حروف اوّل نام‏ها ترتيب يافته است، بدون مراعات ترتيب در حرف‏هاى بعدى و نيز نام‏هاى پدران؛ ازاين‏روى عالمانى به ترتيب و تنظيم دقيق آن پرداخته ‏اند، از جمله:

مرحوم سيد ابوالقاسم جعفر بن الحسين خوانسارى جد صاحب« روضات» با عنوان« تتميم الإفصاح في ترتيب الإيضاح» و مرحوم علم ‏الهدى فرزند دانشور، مرحوم فيض كاشانى كه افزون بر ترتيب و تنظيم به تكميل آن نيز همت گماشته ‏اند با عنوان« نضد الإيضاح في ترتيب إيضاح الاشتباه».

محتوای کتاب ايضاح الاشتباه

محقق، كتاب را بر اساس سه نسخه، مقابله، تصحيح و تحقيق كرده و در جريان پژوهش خود، رجال را به‏ اختصار شناسانده و منابع شرح حال آنها را ياد كرده است.

اختلاف كتاب را در ضبط نام‏ها با ديگر منابع رجالى مشخص كرده و تكرارها و اختلاف ضبط اسماء را در اين كتاب با ديگر آثار علاّمه نشان داده است.

محقق محترم، مقدمه‏ اى درازدامن دارند كه در آن از كتاب و نام دقيق و چگونگیهاى محتواى آن و نيز شرح حال مؤلف و آثارش سخن گفته‏ اند.

علامه گاهى برخى از نام‏ها را تكرار كرده و يا در ضبط اسماء برخلاف آنچه در« الخلاصة» نگاشته، ضبط كرده است و يا در همين كتاب يك نام را دو گونه ضبط كرده است.

اين موارد، شناسايى شده و ضمن اشاره به چگونگى آنها در پايان كتاب در ضمن فهرست‏ها همه موارد آمده است.

تحقيق در باره نام‏ها، القاب و كنيه‏ هاى راويان و ضبط دقيق آنها بخش بزرگى از راوى‏شناسى و دانش رجال است.

چه بسيار ديده مى‏شود كه يك راوى ضعيف در اثر ابهام نام درست او، به‏ جاى يك راوى موثق تلقى مى‏شد و به عكس و گاهى همنامى در ميان راويان باعث اين‏گونه مسائل مى‏گرديد؛ ازاين‏روى عالمان و محققان از ديرباز در اين راه به چاره ‏جويى پرداخته و آثار مختلفى در اين زمينه پديد آورده ‏اند كه در مجموعه آثارى از اين دست با عناوين« المؤتلف و المختلف» و« المتفق و المفترق» مشهورند.

از اين‏گونه مسائل، عالمان دانش رجال، در سده‏ هاى بعد به مشتبهات و مشتركات تعبير كردند و در اين زمينه آثارى نگاشتند؛ از جمله آثار سودمند و كارآمد اين فن، همين كتابى است كه به خامه فقيه فيلسوف متكلم و رجالى بزرگ شيعه علامه حسن بن يوسف بن مطهر حلى نگاشته شده است.