کتاب تحفه المؤمنين
کتاب تحفةالمؤمنين مشهور به تحفه حكيم مؤمن
به زبان فارسى، تأليف محمدمؤمن بن محمدزمان، معروف به حكيم مؤمن است كه از مشهورترين نگاشته هاى طب فارسى پيرامون دواشناسى مىباشد و پس از تأليف، مورد توجه بسيارى از اطباء قرار گرفته است. به گونه اى كه حكيم مير محمدحسين عقيلى علوى خراسانى در كتاب« مخزن الادوية» و« قرابادين كبير» و نيز حكيم ناظم جهان در كتاب« اكسير اعظم» از اين اثر بسيار بهره برده اند.
ساختار کتاب تحفه المؤمنين
كتاب، در دو بخش تشخيصات و دستورات تنظيم شده است.
بخش اول، مشتمل بر 5 تشخيص است. در تشخيص سوم، ادويه و اغذيه به ترتيب حروف الفبا ذكر شده اند. تشخيص چهارم، خود داراى 5 فصل و تشخيص پنجم شامل 3 فصل است.
بخش دوم، شامل 3 قسم است. قسم اول، شامل 5 طريق و قسم دوم، داراى 24 باب است.
گزارش محتوا کتاب تحفه المؤمنين
حكيم مؤمن، خود، چكيده محتواى كتاب را فهرست وار چنين بيان میكند:
اين مجموعه، مشتمل است بر تشخيصات و دستورات و تشخيصات مبنى است بر پنج تشخيص:
تشخيص اول:
در بيان سبب اختلاف اقوال اطباء در ماهيات و قوت و قدر شربت ادويه و شروط اخذ هر دوا و ذكر درجات و انقسام قولها باقسامه.
تشخيص ثانى:
در ذكر صفات و افعال ادويه و بيان افعال كليه و مشابه آن و تفسير اسامى و معانى لغاتى كه در طى انشاء اين مجموعه، مذكور مىشود و در كتب ادويه مفرده، مدارعليها است.
تشخیص ثالث:
در بيان ماهيت و خواص و كيفيت ادويه مفرده و اغذيه مفرده و مركبه و ذكر مصلح و بدل و قدر شربت و آنچه بدان مناسب است.
تشخيص رابع:
در مداواى سموم.
تشخيص خامس:
در بيان اوزان و آنچه به آن متعلق است.
دستورات منقسم است به سه قسم:
قسم اول: در بيان اعمالى كه متعلق است به ادويه مفرده، مثل شستن و سوختن و تحميص و تشويه و امثال آن و طريق آشاميدن عشبه و چوب چينى و ماء الجبن و مانند آن و اعمال غريبه.
قسم دوم: دربيان اعمالى كه متعلق است به ادويه مركبه و ذكر معاجين و حبوب و ساير مركبات.
قسم سوم: در معالجات با رعايت اختصار»( تحفه حكيم مومن، ص 5- 6).
مفصلترين و مشهورترين بخش كتاب، بخشى است كه در باره مفردات نگاشته شده است. اين بخش، به ترتيب حروف الفبا تنظيم يافته است.
« تحفه حكيم مؤمن»
دايرةالمعارفى جامع در داروشناسى و داروسازى طب سنتى است.
بسيارى از امورى كه براى شناخت دارو و ساخت دارو لازم است، در اين كتاب بررسى شده است. بررسى مشروع و علمى گياهان توسط مؤلف در عين نقل تجربيات خود و پدرش در كنار نقل از متون و منابع معتبر، ارزش اين اثر را دوچندان مىكند.
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.